| Popis: |
Urbanizacija predela uz reke Savu i Dunav je dinamičan proces koji je trajao vekovima. Na nastanak i razvoj gradova je uticalo više faktora, a najvažniji su prirodno okruženje, ratna dešavanja i razvoj privrede, na prvom mestu trgovine. Uticaji prirodnog okruženja grada se mogu sagledati na dva nivoa. Prvi je neposredna okolina iz koje čovek crpi namirnice neophodne za život, a drugi je položaj grada u odnosu na šire okruženje, na mogućnost povezivanja sa drugim regijama i gradovima. Zbog toga je važno najpre sagledati i ustanoviti kakav je teren na kome su nicali gradovi na Savi i Dunavu i opisati hidrografiju, reljef, klimu i plodnost zemljišta, a zatim sagledati i mogućnosti komunikacija sa daljim regijama. Ipak, uticaj prirodne sredine se nikako ne može uzimati kao pojava sama za sebe. Uvek se mora dovesti u kontekst delovanja ljudske zajednice i društvenih odnosa. Regija koju posmatramo je u dugom periodu bila pogranično područje na kome je ratni vihor bio česta pojava. Tu su se smenjivale različite države, Rimsko carstvo, kasnije Vizantija, Ugarska, Bugarska, Srbija, Turska. Svaka od ovih kultura je dala određen doprinos urbanizaciji ovih prostora. Vrlo važan aspekt sagledavanja jednog grada je njegova funkcija u društvu i državi. Gradovi na Savi i Dunavu su često imali ulogu pograničnih karaula, ali se ne sme zanemariti ni njihova privrednafunkcija. Na tom polju je najvažnija bila trgovina. Gradovi u Posavini i Podunavlju su bili uklopljeni u sistem daljinske trgovine koju su obavljali uglavnom Dubrovčani. Ovo podneblje je bilo izvan glavnih tokova evropske trgovine, ali je na regionalnom nivou imalo važnu ulogu koja će se zadržati i u moderno doba. Unutrašnji život grada se sastojao iz više segmenata. Na prvom mestu je svakako stanovništvo. Ono se često menjalo, selilo i osipalo kako su nailazila ratna vremena, a povećavalo u mirnodopskim uslovima kada su privredni tokovi bili neometani. Etnička struktura je bila mešovita, što je očekivana pojava za pogranične gradove. U njima jeP postojala i civilna i vojna uprava, mada je vojna naglašenija s obzirom na važnost ovih gradova u strateškom smislu. Crkva je bila nezaobilazan segment srednjevekovnog grada i imala je u njegovom životu važnu ulogu, kao institucija, ali i kao sama građevina. Morfologija gradova je uglavnom bila uslovljena prirodnim terenom i funkcijom grada. Raznovrsni činioci su uticali na to da se grdovi izgrađeni na obalama Save i Dunava razvijaju svaki na svoj individualan način. Nisu svi nastali u isto vreme, sa istim ciljevima. Imali su različite funkcije, mada je primetno da je vojna funkcija uvek bila konstanta. Nisu svoje vrhunce proživljavali u isto vreme, niti su u isto vreme zamirali, a većina ih postoji i danas. |
