| Popis: |
Sanayi devrimi ile başlayan sanayileşme, dünyadaki tüm ülkeleri etkilemiştir. Sanayileşme ile birlikte kaynak arayışları hızlanmış ve ülkeler arasında bir rekabet başlamıştır. Sanayileşme sürecinde sadece üretim faktörüne odaklanılmış, doğal kaynakların tükenmesi ve kaybı dikkate alınmamıştır. Sanayileşme yarışı ve doğrusal ekonomi, doğal kaynakların hızla tükenmesinin altında yatan nedenlerdir. 1966 yılında Amerikalı ekonomist Kenneth E. Boulding, yaptığı çalışmada döngüsel ekonomi kavramından ilk kez bahsetmiştir. Döngüsel ekonomi, kaynak açısından ciddi kıtlık içinde olan ekonomiler için son derece önemli bir alandır. Sınırlı kaynakların sürdürülebilirliği ve verimli kullanımı için büyük potansiyele sahip olan döngüsel ekonomi, kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Döngüsel ekonomi, sürdürülebilirlik ve gelişme açısından da önemlidir. Döngüsel ekonomiye geçiş, ekolojik denge ile ilgili Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nda belirlenen hedeflere ulaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Hammadde alımı ile başlayan doğrusal ekonomi süreci, ürünün tasarımı ve üretimi ile devam eder. Üretilen ürün tüketicinin kullanımına sunulur ve tüketicinin kullandıktan sonra atık haline gelmesi ile son bulur. Kıt kaynakları endişe verici bir oranda tüketmenin yanı sıra, doğrusal ekonomi sürecinde büyük miktarlarda atık üretilir. Döngüsel ekonomi, doğrusal ekonominin aksine, daha az hammadde ve enerji kullanılarak üretimin yapıldığı bir üretim sürecidir. Döngüsel ekonomi sürecinde üretim süreci bir döngü içinde kendini tekrar eder. Döngüsel ekonomi süreci, hammadde satın almak yerine atıkların kullanılmasıyla başlar. Daha sonra atık kullanımı, ürünün üretimi, ürünün tüketimi ve atık için ürün tasarımı ile süreç devam eder. Döngüsel üretim süreci sürekli olarak aynı döngüyü tekrar eder. Ekolojik dengenin korunması ve israfın önlenmesi konusu, İslam dini ile döngüsel ekonominin kesişme noktasıdır. İslam dini, çevreyi korumak ve kaynakları israf etmemek gibi müminlerin günlük hayatını düzenleyen kuralları içerir. Atıklar ve ekolojik dengenin korunması ile ilgili ayetlerde bu konular ele alınmaktadır. İslami finans ürünleri arasında ekolojik dengeyi korumak amacıyla lansmanı yapılan Yeşil Sukuk, tüm yatırımcılara hitap eden bir üründür. Yeşil Sukuk, sürdürülebilirliği korumak, iklim değişikliğine uyum sağlamak ve çevre dostu projeleri finanse etmek için tasarlanmıştır. Yeşil Sukuk, iklim değişikliği, küresel ısınma, fosil yakıt tüketimi ve diğer çevre sorunlarını ortadan kaldıracak proje finansmanı ile yakından ilgilidir. Sukuk türleri dikkate alındığında Yeşil Sukuk, var olmayan ürünlerin üretimine dayalı İstisna Sukuk'a, kiralamaya dayalı İcara Sukuk'a ve ortaklığa dayalı Muşaraka Sukuk'a uyum sağlamaktadır. Bu çalışmada "İslami finans ve döngüsel ekonomi kavramları literatürde nasıl ele alınmaktadır?" sorusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu çalışma Rusydiana'nın (2019) çalışmasından yola çıkarak tasarlanmıştır. Scopus, Web of Science, Science Direct veri tabanlarında "Döngüsel Ekonomi" ve "İslami Finans" kavramlarının yer aldığı çalışmalar incelenmiştir. Veri tabanlarından elde edilen veriler incelendiğinde 2010-2021 yılları arasında anahtar kelime olarak döngüsel ekonomi kavramının kullanıldığı 56.570 çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan 5.667’si ekonomi, ekonometri ve finans alanında yapılmıştır. Anahtar kelime olarak döngüsel ekonomi ve İslami finans kavramlarının kullanıldığı çalışmaların sayısı ise 7’dir. İncelenen çalışmalarda İslami finans kapsamında döngüsel ekonomi projelerinin finansmanına yönelik çeşitli öneriler sunulmaktadır. Bu öneriler, hibrit finansman modeli ile finansman sağlanması, KOBİ'lerin hibrit finansman modeli ile finanse edilmesi, uzun vadeli risk paylaşımı ilkesine dayalı sözleşmelerin oluşturulması ve döngüsel ekonomi sistemine göre yeniden düzenleme raporlama standartlarının yapılmasıdır. Sonuç olarak amaçları açısından birbiriyle yakından ilişkili olan İslami finans ve döngüsel ekonomi kavramlarını ele alan çalışmaların yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır. Literatürde İslami finans ve döngüsel ekonomi kavramlarının bir arada kullanıldığı çok az çalışma bulunmaktadır. Literatürde bu durumda ciddi bir boşluk bulunmaktadır. Bu çalışma ile literatürdeki eksiklik belirtilmeye çalışılmıştır. |
