| Popis: |
ÖZ: Bu çalışma, 1649-1837 yılları arasında Atik Şikâyet Defterleri’nde Urfa vakıflarıyla ilgili sorunları ele almaktadır. İslam devletlerinde asırlar boyunca derin tesirler bırakan vakıflar dinî, sosyal, kültürel ve hukukî bir müessesedir. Bu müessese bilhassa Osmanlı Devleti’nde büyük bir gelişim göstermiştir. Toplumun hemen hemen bütün ihtiyaçlarına cevap veren vakıflar, devletin içinde bulunduğu duruma da bağlı olarak zaman içerisinde bozulmaya başlamıştır. Bu da vakıflarda çeşitli sıkıntı ve problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Urfa’daki vakıflarda yaşanan temel sorun yönetim, gelir, sosyal hizmet ve hizmetlilerden kaynaklanmaktadır. Şehir sakinlerinin Divan-ı Hümayun’a ilettikleri şikâyetlerde vakıfların eski fonksiyonunu kaybettiği müdahale, rencide, taaddi ve gadr kelimelerinden anlaşılmaktadır. Şikâyetlerdeki bu retorik söylemler tevliyeti, geliri ve hizmeti ele geçirmeye çalışanların haksızlığına işaret etmektedir. Vakıflarda gelir ve hizmet gaspında bulunan kişiler askerî ve maliye beratlarını öne sürmekteydi. Müşteki ve müştekanın meşrulaştırma aracı sayılan bu beratlara karşı Divan, defterlere müracaat ederek adaletsizliği ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Dolayısıyla bu çalışma Urfa vakıflarıyla ilgili adalet denetim mekanizmasına iletilen şikâyetlerdeki problemlere odaklanmaktadır. Bu doğrultuda Osmanlı Arşivi’nde bulunan Atik Şikâyet Defterleri, Evkaf Defterleri, Urfa Şer’iyye Sicilleri ve bireysel belgelerden istifade edilerek alandaki mevcut literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır. ABSTRACT: This study deals with the problems related to the foundations of Urfa in the Atik Şikayet Defters between 1649 and 1837. Foundations are a religious, social, cultural and legal institution that left a deep impact on Islamic states for centuries. This institution showed a great development especially in the Ottoman Empire. The foundations, which responded to almost all the needs of the society, started to deteriorate and degenerate over time depending on the situation of the state. This led to the emergence of various difficulties and problems in foundations. The main problems in the foundations in Urfa stemmed from management, income, social services and servants. In the complaints submitted to the Divan-ı Hümayun by the inhabitants of the city, it is understood from the words interference, offense, taaddi and gadr that the foundations lost their former function. These rhetorical discourses in the complaints point to the injustice of those who tried to seize the trusteeship, income and services. Those who extorted income and services from the foundations claimed military and fiscal certificates. Against these certificates, which were considered a means of legitimizing the complainant and the complainant, the Divan tried to eliminate injustice by resorting to the ledgers. Therefore, this study focuses on the problems in the complaints submitted to the judicial oversight mechanism regarding the foundations of Urfa. In this direction, it is aimed to contribute to the existing literature in the field by utilizing the Atik Şikayet Defters, Evkaf Defters, Urfa Shar'iyye Registers and individual documents in the Ottoman Archive. |
