تنوع اکوتیپی منداب (Eruca sativa L.) در تحمل به شوری کلرید سدیم در مرحله جوانه‌زنی وگیاه کامل
| Autor: | فاطمه شریعتی نیا, آرمان آذری, اصغر رحیمی, آزاده جعفری, شهاب مداح حسینی |
|---|---|
| Jazyk: | perština |
| Rok vydání: | 2020 |
| Předmět: | |
| Zdroj: | تولید گیاهان زراعی, Vol 13, Iss 3, Pp 141-158 (2020) |
| Druh dokumentu: | article |
| ISSN: | 2008-739X 2008-7403 |
| DOI: | 10.22069/ejcp.2021.18035.2333 |
| Popis: | سابقه و هدف: شوری یکی از مهمترین تنش‌های محیطی است که در مناطق خشک دنیا نظیر ایران تولید محصول را محدود می-نماید. به‌منظور برآورده کردن نیازهای غذایی جمعیت در حال رشد جهان، استفاده از زمین‌های حاشیه‌ای که معمولا قدرت باروری پایینی دارند و به درجات مختلفی تحت تاثیر تنش‌های عناصر غذایی، شوری و ... هستند، برای تولید محصولات جایگزین بدون کاهش چشمگیر در ارزش اقتصادی محصول اصلی، راهکاری عملی به نظر می‌رسد. منداب (Eruca sativa) به‌عنوان یکی از گیاهان بسیار کهن بومی خاورمیانه سازگاری بسیار بالایی به شرایط گرم و خشک این منطقه دارد. این گیاه می‌تواند به‌عنوان کود سبز یا گیاه پوششی نقش مهمی در حفاظت خاک در زمین‌های آیش و همچنین برنامه‌های تناوب داشته باشد. با این حال دانش چندانی در مورد تحمل به شوری منداب در مرحله جوانه‌زنی و مراحل رشدی و گیاه کامل وجود ندارد. این آزمایش با هدف بررسی واکنش شاخص‌های جوانه‌زنی و اجزا عملکرد چند اکوتیپ محلی منداب به شوری و شناسایی اکوتیپ‌های متحمل به شوری به‌منظور استفاده در برنامه‌های به‌نژادی احتمالی انجام شدمواد و روش‌ها: این پژوهش در چارچوب دو آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش اول در چارچوب طرح کاملا تصادفی به‌صورت فاکتوریل دو عاملی و با چهار تکرار، درصد و سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر هفت اکوتیپ محلی گردآوری شده از دو استان کرمان و فارس به نام‌های سیرجان، بردسیر، ریگان، شهداد، آباده، دهمورد و درجوه در شوری‌های شاهد (آب‌مقطر)، 3، 6، 9، 12، 15 و 18 دسی‌زیمنس بر متر اندازه‌گیری شد. در آزمایش دوم در چارچوب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار همان اکوتیپ‌ها در شرایط نیمه‌مزرعه‌ای درون باکس‌های سیمانی و در خاکی غیرشور (8/1 دسی‌زیمنس بر متر) کاشته شدند و تا مرحله چهار برگی با آب شهر آبیاری شدند. سپس اعمال شوری با آب شور برای رسیدن به سطح شوری 4، 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر انجام شد. در هر دو آزمایش شوری با حل کردن غلظتهای مختلف نمک کلرید سدیم در آب بدست آمد. در پایان فصل رشد عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت به همراه ارتفاع ساقه و تعداد دانه در خورجین اندازه‌گیری شدند. برخی شاخص‌های تنش، برای اکوتیپ‌ها محاسبه شد و بر اساس تحلیل همبستگی و بایپلات نتایج تفسیر شد. یافته‌ها: در همه اکوتیپ‌ها، درصد و سرعت جوانه‌زنی و همچنین بنیه گیاهچه با افزایش شوری از سطح شاهد به 18 دسی‌زیمنس برمتر کاهش یافت اما از این لحاظ بین اکوتیپ‌ها تفاوت قابل توجهی وجود داشت. سرعت جوانه‌زنی و بنیه گیاهچه در اثر تیمارهای شوری بسیار بیشتر از درصد جوانه‌زنی کاهش یافتند. بر اساس روش نمره‌دهی، سیرجان، درجوه و بردسیر به‌ترتیب به‌عنوان اکوتیپ‌های برتر، متوسط و ضعیف از نظر تحمل به شوری شناسایی شدند. در آزمایش نیمه‌مزرعه‌ای واکنش اکوتیپ‌ها بسیار متفاوت بود و اکوتیپ شهداد هم در شرایط شاهد و هم در شوری 12 دسی‌زیمنس بر متربالاترین عملکرد دانه و بیولوژیک را نشان داد. از نظر مقدار عددی اکوتیپ شهداد و درجوه به‌ترتیب بیشترین و کمترین مقدارهای STI، GMP، HM و MP را به‌خود اختصاص دادند. تحلیل بایپلات نیز نشان داد که شهداد بیشترین عملکرد دانه و کمترین حساسیت به شوری را دارد.نتیجه‌گیری: تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین اکوتیپ‌ها از نظر تحمل به شوری در مرحله جوانه‌زنی و گیاه کامل مشاهده شد. با این‌حال واکنش اکوتیپ‌ها در این دو مرحله متفاوت بود که نشان می‌دهد سازوکارهای تحمل به شوری در مراحل نموی مختلف متفاوت است و ممکن است ارتباط نزدیکی با مبداء جغرافیایی – اقلیمی بذر نداشته باشد. بر اساس نتایج به نظر می‌رسد منداب در گروه گیاهان نیمه متحمل به شوری قرار داشته باشد و از این‌رو امکان کشت وکار آن به‌عنوان گیاه فرعی در برخی از خاک‌های شور وجود داشته باشد. |
| Databáze: | Directory of Open Access Journals |
| Externí odkaz: |
|