НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ В ИСТОРИИ КЫПЧАКСКОЙ ТЮРКСКОЙ ПИСЬМЕННОСТИ
| Autor: | SCHAMILOGLU, U. |
|---|---|
| Jazyk: | turečtina |
| Rok vydání: | 2020 |
| Předmět: |
Kıpçak Türkçesi
Codex Cumanicus Memlük Kıpçakçası “Kara ölüm (veba)” mezar yazıtları Ermeni Kıpçakçası Kazan Tatarcası Kazakça Kiril alfabesi Kipchak Turkic Codex Cumanicus Mamluk Kipchak Black Death funerary inscriptions Armeno-Kipchak Kazan Tatar Kazakh Cyrillic alphabet Кипчакский язык Кодекс Куманикус Мамлюкский Кипчак Черная смерть (чума) Погребальные надписи Армянский кипчак Кириллица Linguistics Қыпшақ тілі Кодекс Куманикус Мамлюк қыпшақтары Қара өлім (оба) Жерлеу жазбалары Армян қыпшақтары Кириллица Dil Bilim |
| Zdroj: | Issue: 100 22-31 Türkoloji |
| ISSN: | 1727-060X 2664-3162 |
| Popis: | Мақалада ортаазиялық түркі әдеби дәстүрінен туындайтын қыпшақ жазба ескерткіштері тілі тарихының кейбір мәселелері қарастырылады. Қыпшақ тіліндегі ең көне негізгі мәтін «Кодекс Куманикус» ауызекі куман тілінің ерекшеліктерін дәл көрсетеді. Мәмлүк қыпшақтарының арабша емле жүйесі «Қара өлім» немесе оба деп аталатын дерт кезінде өзгерген болуы мүмкін, себебі сол кезеңде ежелгі татар тілі сияқты кейбір тілдер пайда болған болатын. Кейінірек, армян қыпшақтары шығыс еуропалық қыпшақ түріктерінің дыбыс үндестігін дәлме-дәл бейнелейтін сияқты. Мақалада қазан татарлары және қазақ тілдерінен мысалдар келтіре отырып, бүгінгі кирилл алфавиті қазіргі қыпшақ және түркі тілдері арасындағы фонологиядағы ұқсастықты қалай жасыратындығы көрсетілген. В данной статье рассматриваются несколько вопросов в истории кыпчакской тюркской письменности, которые не вытекают из среднеазиатской тюркской литературной традиции. Самый ранний основной текст на кипчакском тюркском языке, Кодекс Куманикус является транскрипцией на латинском алфавите и точно представляет черты разговорного куманского языка. Арабская орфографическая система мамлюка кипчака, возможно, изменилась во время чумы «Черной смерти», в то время как некоторые языки, такие как древний татарский, появились после Черной смерти. Позже, Армено-кыпчак, кажется, точно представляет согласную гармонию восточноевропейских кыпчакских тюрков. В заключение статья показывает на примере казанских татар и казахов, как современные кириллические алфавиты маскируют сходство в фонологии между современными кыпчакскими тюркскими языками. This article examines several issues in the history of Kipchak Turkic written languages, which do not emerge from the Central Asian Turkic literary tradition. The earliest major text in Kipchak Turkic, the Codex Cumanicus, is a Latin-script transcription and represents the features of spoken Cuman accurately. The Arabic orthographic system of Mamluk Kipchak may have changed during the Black Death, while some languages such as Old Tatar emerged in the aftermath of the Black Death. Later, Armeno-Kipchak seems to accurately represent the consonant harmony of East European Kipchak Turkic. The article concludes by showing, in the example of Kazan Tatar and Kazakh, how modern Cyrillic-based alphabets mask similarities in phonology between modern Kipchak Turkic languages. Bu makale Orta Asya Türkçesi geleneğine bağlı olmayan Kıpçak Türkçesi yazı dillerinin tarihindeki bazı meselelere değinmektedir. Codex Cumanicus, Kıpçak Türkçesinde yazılan ilk önemli yadigar olup konuşulan Kuman dilinin özelliklerini tam olarak yansıtmaktadır. Memlük Kıpçakçasının Arap harfli imla sistemi “Kara ölüm” olarak adlandırılan veba salgınları döneminde değişmiş olabilirken Eski Tatarca gibi diller veba salgınının akabinde oluşmuştur. Daha sonraki dönemde gelişen Ermeni Kıpçakçası, Doğu Avrupa Kıpçak Türkçesindeki ünsüz uyumunu doğru biçimde yansıtıyor. Nihayetinde makale Kazan Tatarcası ve Kazakça’yı örnek alarak modern Kiril alfabelerinin modern Kıpçak Türkçesi dillerindeki benzerliklerini nasıl gizlediğini göstermeye çalışmaktadır. |
| Databáze: | OpenAIRE |
| Externí odkaz: |
|