HARMONY OF SOUNDS OR SYNHARMONISM – A FUNDAMENTAL STRUCTURAL AND TYPOLOGICAL PHENOMENON

Autor: BAİTUOVA, A.n.
Jazyk: ruština
Rok vydání: 2019
Předmět:
Zdroj: Issue: 112 177-187
A. Âsaui atyndaġy Halyk̦aralyk̦ k̦azak̦-tùrìk universitetìnìn̦ habaršysy
ISSN: 2664-0686
Popis: Статья посвящена одной из главнейших фонетических закономерностей – сингармонизму. Сингармонизм – есть свойство, модель всего слова, а не только отношение аффикса к корню или основе. Гармония звуков происходит независимо от количества слогов в слове. Звуки единого слова – звукового комплекса – по законам тюркской речи должны “состоять из звуков максимально близких в отношении артикуляции”. Не имеет значения, корень или это производная основа, важно то, что слоги в потоке речи между собой вступают в гармонию. Она соблюдается как в односложных словах и внутри слога, так и в дву- и многосложных основах. Фонологически корневая и аффиксальная морфемы являются равными элементами, вступающими в процесс гармонии звуков, несмотря на то, что при присоединении к основам зависимость характера звуков аффикса от звуков корня и основы очевидна. Непоследовательность гармонии звуков начинается, как правило, в сложных основах, звуки компонентов которых принадлежат к противопоставленным рядам, а также в производных и словоизменительных формах слова с заимствованными или поздно возникшими аффиксами. В современных языках отмечается ослабление действия гармонии и нарушение отмеченных выше последовательностей звуков по сравнению с пракыпчакским, праогузским и пракарлукским языками, но их степень варьирует по языкам. Ослаблению и нарушению подвергаются в большей степени узкие гласные. Гармония по ряду\мягкости-твердости в современных тюркских языках в словах и освоенных заимствованиях соблюдается регулярно.
The article deals with one of the most important phonetic patterns – synharmonism. Synharmonism is a property, a model of the whole word, and not just an affix relationship to the root or base. Harmony of sounds occurs regardless of the number of syllables in a word. Sounds of a single word – a sound complex – according to the laws of Turkic speech should “consist of sounds as close as possible with respect to articulation”. It does not matter whether the root or this is a derivative basis, it is important that the syllables in the flow of speech among themselves come into harmony. It is observed both in monosyllabic words and inside a syllable, as well as in two- and polysyllabic bases. Phonologically, the root and affixal morphemes are equal elements that enter into the process of harmony of sounds, despite the fact that when attached to the basics, the dependence of the character of the affix sounds on the sounds of the root and the base is obvious.The inconsistency of harmony of sounds begins, as a rule, in complex bases, the sounds of the components of which belong to opposing series, as well as in derivative and inflexive forms of a word with borrowed or late arising affixes. In modern languages, there is a weakening of the effect of harmony and a violation of the above-noted sequences of sounds in comparison with the Prakypchak, Proto-Russian and Prakarluk languages, but their degree varies by language. Narrow vowels are subject to weakening and disturbance. Harmony in a number of \ softness-hardness in modern languages in Turkic words and mastered borrowing is observed regularly.
Мақала ең басты фонетикалық заңдылықтардың бірі – сингармонизмге арналған. Сингармонизм дегеніміз қосымшаның түбірге немесе негізге қатынасы ғана емес, сонымен қатар барлық сөздің моделі, ерекшелігі. Дыбыстардың гармониясы сөздегі буындардың санына тікелей байланысты. Бірыңғай сөздің – дыбыстық кешеннің дыбыстары түркі тілінің заңы бойынша «артикуляцияға қатысты барынша жақын дыбыстардан тұруы» тиіс. Бұл түбір ме әлде туынды негіз бе маңызы жоқ, маңыздысы сол – сөздер ағынындағы дыбыстар өзара гармонияға түседі. Ол бір буынды сөздерде және дыбыс ішінде де, сондай-ақ екі және көп буынды негіздерде де сақталады.Фонологиялық түбір және қосымша морфемалар негіздерге қосылу кезінде қосымша дыбыстарының сипаты түбір мен негіз дыбыстарына тәуелділігі айқын болғанына қарамастан дыбыстар гармониясының үдерісіне түсетін тең элементтер болып табылады. Дыбыстар гармониясының айнымалылығы ережеге сай, күрделі негіздерде басталады, олардың компоненттерінің дыбыстары қарсы қойылған қатарға, сондай-ақ кірме немесе пайда болған қосымшалары бар туынды және сөз түрлендіруші формаларға жатады. Заманауи тілдерде бұрынғы қыпшақ, бұрынғы оғыз және бұрынғы қарлұқ тілдерімен салыстырғанда гармония әсерінің әлсіреуі және дыбыстардың жоғарыда белгіленген жүйелілігінің бұзылуы байқалады, бірақ олардың деңгейі тілдерге қарай құбылады. Көбіне қысаң дауыстылар әлсіреуге және бұзылуға ұшырайды. Заманауи түркі тілдерінде сөздердің және меңгерілген кірме сөздердің жұмсақтық/қатаңдық қатары бойынша гармония ұдайы сақталады.
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: