Türkçe Dilbilgisel Kiplikte Olasılık ve Gereklilik

Autor: ERGUVANLI TAYLAN, Eser
Jazyk: turečtina
Rok vydání: 2018
Předmět:
Zdroj: Volume: 15, Issue: 2 1-22
Dil ve Edebiyat Dergisi
ISSN: 1304-6594
2149-0856
Popis: This study focuses on the semantics of -Abil, -(A/I)r, -mAlI and -DIras grammatical markers of modality assocated with multiple functions/ meanings.After a brief survey of the different classifications proposed for the modalfield, these four morphemes are analyzed in terms of the epistemic andnon-epistemic split. Furthermore, following Kratzer, A. (1981, 1991) it isargued that the modal distinctions have the underyling modal forces of eitherpossility or necessity. Investigating the different modal senses of the fourgrammatical modality markers in Turkish from the point of view of possibilityand necessity, it is argued that -Abilunderlyingly has the modal force of possibility while -mAlI has that of necessity. Furthermore, as -(A/I)r may be neutral in terms of its modal sense it is claimed tohave a weak modal specification, and -DIris analyzed as a sentence level speech act operator. The different modal sensesassociated with these forms, in fact, spring from the grammatical and/ordiscourse context, as claimed by Kratzer. This illustrates the role of contextin form-function relations in grammatical formatives of Turkish.
Buçalışma, Türkçede çoklu biçim-işlev ilişkisi gösterebilen dilbilgisel kiplikbiçimlerinden -Abil, -(A/I)r, -mAlI ve -DIr’ınanlamlarını inceleyerek Türkçeye özgü hangi kiplik ayrımlarını yansıttıklarınıçözümlemeğe çalışır. Farklı kiplik sınıflandırmalarına kısaca bakıldıktan sonraTürkçede kiplik anlamsal alanı, bilgisellik ile bilgisellik-dışı olmak üzereiki alt alan olarak incelenmiştir. Tümcenin bir kiplik anlamı olduğu durumlardaönerme, olasılık ya da gereklilik kiplik güçlerinden birini içinde barındırır.Dolayısıyla bilgisellik ve bilgisellik-dışı alanının kapsamına giren farklıkiplik türleri, olasılık ve gereklilik kavramları ilekesişir.Çalışmada -Abil biçiminin tüm farklıkiplik okumalarındaki (beceri, izin, tahmin) kiplik gücünün olasılık, yükümlülükve mantıksal çıkarım ifade edebilen -mAlI’nınkiplik gücünün ise gereklilik olduğu ileri sürülmüştür. Ayrıca, -(A/I)r’ın kiplik değerinin, bu ikiekten farklı olarak, yansız da olabilmesi nedeniyle zayıf belirtili olduğu, -DIr’ın ise diğer kiplik biçimlerindenfarklı olarak tümceyi içine alan bir üst konum sözeylem göstergesi olduğusavunulmuştur. Bu biçimlerin farklı kiplik anlamları, Kratzer (1981,1991)’in ilerisürdüğü gibi, yer aldıkları dilgisel ve/veya söylemsel bağlam tarafındanbelirlenmektedir. Bu da bize Türkçede biçim-işlev ilişkisini betimlemedebağlamın nasıl belirleyici bir etken olduğunu gösterir.
Databáze: OpenAIRE