| Popis: |
TENMAK D.N.. 4783 Ülkemiz meyve türleri içinde üretiminde önemli bir paya sahip kiraz son yıllar ihracat olanaklarımızın da artmasıyla gittikçe yükselen bir gelir kapısı olmaya başlamıştır. 2000 yılında 500 tonla başlayan Türkiye kiraz ihracatı 2006 yılında 35 000 tona, ihracat geliri ise 100 milyon dolara çıkmıştır. 2010 yılında 100 000 ton ihracat ve 300 milyon dolar gelir hedeflenmektedir. Ülkemizde 100’ün üzerinde kiraz çeşiti yetiştirilmektedir. Ancak özellikle 0900 Ziraat kiraz çeşidi bu çeşitler içersinde çok fazla dış talep almasıyla ön plana çıkmaktadır. Ancak birçok kiraz çeşidinde olduğu gibi bu çeşidinde kendine kısırlık, iri habitus ve zaman zaman renklenme ile ilgili kendine has handikapları vardır. Yeni bitki tür ve çeşitlerinin geliştirilmesinde kullanılan melezleme ıslahı, kombinasyon ıslahı, mutasyon ıslahı, interspesifik hibridizasyon, somatik hibridizasyon ve MAS gibi gen teknolojilerinden yararlanılması gibi birçok ıslah yöntemi vardır. Ancak bu ıslah metotları arasında mevcut çeşidin özelliklerinden sadece 1-2 tanesini değiştirerek diğer uygun özellikleri koruyan tek teknik mutasyon ıslahıdır. Uygun ekipmanlar ve yeterli tecrübe gerektiren bu metotla geliştirilen 2345 adet mutant çeşit Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Mutant Çeşit Veri tabanında bulunmaktadır. Bu katalog içinde mutasyon ıslahı yöntemiyle geliştirilen kayıtlı 9 adet kiraz 4 adet vişne çeşidi bulunmaktadır [2]. Literatür araştırmalarında ise çeşit olarak tescil edilmeyen ancak ıslah ebeveyni olarak kullanılan onlarca mutant kiraz tipi bulunmaktadır [1]. Mutasyon ıslahı tekniğinde dikkat edilmesi gereken en önemli sınırlayıcı faktörlerden biri, çalışılacak türün optimum geliştiği ekolojik ortamda çalışılmasıdır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ile Yalova’da bulunan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü ortkalığında yürütülen bu projede 2008 yılı itibariyle plantasyonda farklı dozlarla ışınlanmış MIV5 generasyonu seviyesinde toplam 371 adet mutant 0900 Ziraat kiraz çeşidi tipi bulunmaktadır. Çalışmanın başladığı ilk iki yılda ışınlanan tomurcukların anaçlara aşılanmasını takip eden, tutma oranı ve 60. gün sürgün uzunluğu konusundaki elde etmiş olduğumuz verilerin regresyon analizleri sonucunda “etkili mutasyon dozu“nun 33.75 Gy’lik olduğu belirlenmiştir. Tüm bireylere ait ağaç boyu, meyve tipi, meyve verimi ve pomolojik gözlemler tamamlanmış, kayıt altına alınmıştır. Veriler geçmiş yılların verileriyle birlikte değerlendirilmektedir. Elde edilen varyasyonda özellikle hedeflenen kriterler olan bodurluk ve yüksek verimli tipler bulunmaktadır. Morfolojik gözlemler sonucunda istenilen özellikleri taşıyan 10-15 çeşit adayı tip bulunmaktadır. Pomolojik değerlendirmelerde ise verim alınabilen yıllar için tüm mutant adaylarında meyve ağırlığı, meyve eni, meyve boyu, sap uzunluğu, çekirdek ağırlığı, suda eriyebilir kuru madde tayini ve toplam verim kriterleri göz önüne alınarak 58 aday tip belirlenmiştir. Mutant adayı tiplere ait kayıtlar tutulmuş ve her tipin ağaç ve meyveleri fotoğraflanarak arşivlenmiştir. Projede genetik duruluk aşaması aşamasında olup, hedeflere uygun özellik gösteren 58 adet tip belirlenmiş, projenin ilk aşaması tamamlanmıştır. Belirlenen mutant çeşit adayı bitkilerde ileri gözlem yapmak amacıyla yeni ve tekrarlı plantasyon kurulması aşaması devam etmektedir. alınarak 58 aday tip belirlenmiştir. Mutant adayı tiplere ait kayıtlar tutulmuş ve her tipin ağaç ve meyveleri fotoğraflanarak arşivlenmiştir. In Turkey, sweet cherry production reached at 195,000 tons in the last two years. This value is 13% of the world production. Globally USA was the largest exporter of cherries in 2004, accounting for 21,2 % of world trade, just ahead of Turkey, which accounted for 20,07 % [3]. The major high quality and exporting sweet cherry variety is 0900 Ziraat. It is a mid to late season variety with heart fruit shape, pink and very firm flesh and excellent flavor. Contrary to good traits, 0900 Ziraat is self incompatible, trees tends to grow vigorously with low yield on standard rootstocks (7). Although has some disadvantages there is huge demand from exterior market for 0900 Ziraat sweet cherry cultivar. In this research, gamma irradiation based mutation breeding technique was applied for improving of 0900 Ziraat. For this aim scions were irradiated 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55 and 60 Gy doses with Co60 as a source of mutagen [4, 5, 6]. After irradiation scions were budded on P.avium rootstock in greenhouse, located on Ministry of Agriculture, Yalova Atatürk Horticultural Central Research Institue. At the end of the first year young trees were transfered from greenhouse to orchard. According to 60 days data “efficient mutation dose" was calculated . After first year which was including physiological effects, trees were characterized according to pomological traits such as fruit weight (g), peduncle length (cm), fruit width (cm), fruit height (cm), seed weight (g), soluble solid contents (%), yield (g), and cracking rate (%). Among the 371 living mutant trees, nominee of dwarf, large fruits (>30 mm) and high yield types were observed. According to the datas 58 mutant variety candidate were selected for advance observations. |
