| Popis: |
ÖZET Tezimizin konusunu, XVIII. yüzyılın ilk yarısında yetişen Rasih'in Divan'ı ve bu Divan'ın incelenmesi oluşturmaktadır. Divan Edebiyatı XVIII. yüzyılda `Mahallileşme Akımı `nın etkisiyle halk zevkine yaklaşmış, günlük hayatı ve dolayısıyla günlük konuşma dilinin kelime ve deyimlerini almıştır. Bu yüzyıla gelinceye kadar Fuzuli, Baki, Nef i, Nabi gibi büyük Türk şairleri mükemmel divanlar oluşturdukları için kendilerinden sonra gelen şairler artık İran etkisinden çok kendi şairlerimizin etkisi altında kalmışlardır. XVIII. yüzyılın sanat anlayışı eskilerin devamı niteliğindedir. Şairler, söyleyebilecek yeni şeyler bulmakta zorlandıkları için kendilerini tam olarak gösterememişler, ortak kültürden gelen ortak malzemeyi kullanarak geleneği takip etmişlerdir. Ancak yüzyılın ilk yarısında dış dünyadan aldıklarını olduğu gibi veren, duygularındaki samimiyeti diline de yansıtan Nedim yetişmiştir. XVIII. yüzyılın ilk yansında yetişen şairlerden biri de Rasih'tir. Hayatı hakkında kaynaklarda kısa ve farklı bilgiler vardır. Doğum tarihi bilinmemekte, doğum yerinin ise, Sofya veya Balıkesir olduğu söylenmektedir. Ancak, en hacimli Divan nüshasının başlığının `Râsih Çelebi Sofyavî` şeklinde olması ve eserin içinde `Sofya` kelimesinin geçtiği beyitlerden edindiğimiz fikir, Rasih'in Sofyalı olduğu yönündedir. Kaynakların bir kısmına göre Fatih devri kumandanlarından Zağanos Paşa soyundandır. Mısır Valisi Rami Mehmed Paşa'nın kâtibi olmuştur. Sofyalı ve Balıkesirli iki Rasih'in olma ihtimali, şairimizin ölüm yeri ve tarihinde çelişki yaratmaktadır. Rasih, Divan Edebiyatı nazım şekillerinden çoğunu kullanmış olmasına rağmen daha çok bir gazeli ile tanınmıştır. Dili oldukça yalındır. Dönemin `Mahallileşme Akımı'nın etkisiyle kullandığı Türkçe kelime ve deyimlerin çokluğu onu konuşma diline yakınlaştırmıştır. Bazı Arapça-Farsça11 kelimeleri günlük konuşma dilindeki bozulmuş halleriyle yazıya geçirmiştir. Uzun, zincirleme tamlamalara fazla yer vermemesine rağmen divan şiirinin klasik üslubundan da kopmamıştır. Gazellerinde genellikle konu bütünlüğü yoktur. Aynı gazeli içerisinde tasavvufi, aşıkane ve hikemi tarzda beyitler söylediği görülmektedir. Rasih, Divan şiirinin önde gelen sanatçılarından olmayıp, bir gazelinin matla* beyitinin dönemin ünlü şairi Nedim tarafından tazmin edilmesi ile bugüne ulaşmıştır. Nabi'nin hikemi tarzını andıran, devrinin toplumsal yargılarını aktardığı şiirler yazmış, onun ünlü bir gazeli ile aynı redif, vezin ve söyleyişte bir gazel de kendisi söylemiştir. Şairin dört eseri vardır. Bunlardan en önemlisi, bizim de üzerinde çalıştığımız Divan'ıdır. Ankara Milli Kütüphane'de bir, İstanbul Kütüphaneleri'nde iki nüsha olmak üzere toplam üç nüshasını bulabildiğimiz bu eser basılmamıştır. Elde ettiğimiz nüshalar arasındaki benzerlik ve farklılıklar karşılaştırmalı olarak verilmeye çalışılmış, böylece en doğru metni kurma hedeflenmiştir. İÜ SUMMARY The subject of our thesis covers mainly Diwan of Rasib, one of the poets at the beginings of the 18th century, and profound examination and study of his Diwan. İn 18th century, with the influence of Originality, Diwan literature approached popular pleasure and took daily life patterns with colloquial words and phrases. Up to this century, since greatest Turkish poets such as Fuzuli, Baki, Nefi, Nabi have written excellent diwans, poets who come later influenced by them, rather than Persian literature. Artistic perception in 18 century is the same as before. Since poets have difficulty to create new and original things, they could not prove their's worth and by using same material which is descended from same culture, they followed tradition in their works. Rasih is one of the poets, who grows up at the first half of the 18th century. From references, we have short and different informations about his life. His birth date is not known, his birth place is also mentioned as either Sofia or Balıkesir. However, in his Diwan manuscript which we take as a basis, there exist an expression in title and also in some several places where word ~ Sofia` is emphasised For this reasons, we guess that he is from Sofia. According to one reference, he is descended from Zağanos Pasha who was the Fatih's commander. He became a secretary for Egypt governor Rami Mehmed Pasha. Possibility of being two Rasih either from Sof ia or Balıkesir makes a contradiction about his death place and date. Even though Rasih used many verse forms of Diwan literature, mainly he gains importance with one of his ghazeL His language is fairly simple and basic.He used some of Arabian and Persian words with their corrupted forms of the colloqial language. In this manner, he applied ` Originality` of hisIV time to own poems. Generally, there is no completeness of topic in his ghazel. Within same ghazel mystical, amorous and philosophical contents are mentioned together. Although Rasih is not the well known poet of Diwan literature, since one of his first rhymed distich ( matlac ) of ghazel was indemnified by Nedim who is the amous poet of that period, he come down to present day. Moreover, he wrote poems that resembles philosophical form of Nabi and gives description of social judgement of his period. He has four works. The most important one which we study is his Diwan. Totally, there exist three manuscripts, none of which is published, one in National Library in Ankara and two in Istanbul libraries. Comparison of similarities and differences of manuscripts that we can obtained is tried to be given in this thesis to construct a text as correct as possible- 517 |
