| Popis: |
ÖZET Cumhuriyet kurulduğunda Osmanlı imparatorluğundan dışa bağımlı ve tarım ağırlıklı bir iktisadi yapı devralınmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında izlenecek iktisat politikasının belirlenmesi amacıyla toplanan İzmir İktisat Kongresinde de liberal yaklaşımların korunması dileğiyle birlikte iktisadi unsurların millileştirilmesi gerektiği ortaya koyulmuştur. Lozan anlaşmasının hükümleri gereğince gümrük tarifeleri üzerindeki hakların kısıtlanmış olması dolayısıyla ve Kongredeki yaklaşımlar doğrultusunda 1929 yılına kadar özel sektörün teşvik edilmesine dayanan bir iktisat politikası izlenmiştir. 1929 yılında gümrük tarifeleriyle ilgili kısıtlamaların son yılı olması dolayısıyla bir önceki yıla göre dış ticaret açığı iki katına çıkmıştır. 1930'da gümrük tarifelerinin yükseltilmesiyle birlikte özel sektöre dayanan ancak korumacı bir politika izlenmeye başlamıştır. 1929 Bunalımının etkilerinin hissedilmeye başlandığı 1930 yılında toplumsal huzursuzluklar da artmış ve kurulan Serbest Fırka bunun termometresi olmuştur. Rejim tehlikesinin sezildiği bu yıllarda özel sektörün hem sanayileşme konusunda hem de kalkınma konusunda tatmin edici sonuçlar vermediği düşüncesiyle devletçilik tartışmaları da hız kazanmıştır. Konu üzerinde farklı yaklaşımların dile getirildiği bir ortamda Sovyetler Birliği'yle ilişkiler artırılmış ve onların tecrübelerinden yararlanılmıştır. Karşılıklı işbirliği doğrultusunda Türkiye'ye gelen Sovyet uzmanların hazırladığı raporlar İktisat Vekaletince yayınlanan BBYSP'nın temelini teşkil etmiştir. Hazırlanan plan 1934 yılı Nisan ayında gizli bir BKK ile yürürlüğe koyulmuş ve kaynak olarak da Sovyet, İngiliz ve Alman kredileri ile bütçe olanakları kullanılmıştır. Plandaki projeler büyük oranda süresi içinde gerçekleştirilmiştir. Uygulamayla birlikte hem sanayileşme, hem büyüme, hem de dışa bağımlılık konusunda geçmiş dönemler ve benzer ülkelerden çok daha iyi bir performans ortaya koyulmuştur. SUMMARY The Republic of Turkey took over a dependent economic structure from the Ottoman Empire, which was based on agriculture. The Izmir Economic Congress, convened to determine about economic policy to be pursued in the first years of the Republic, brought up necessity of nationalization of economic elements in company with preservation of liberal approaches. Due to the provisions of the Treaty of Lausanne, imposed restrictions on the exercise of rights on the customs tariffs, and direction of approaches in the Congress, Turkey pursued economic policy based on encouragement of private enterprise until 1929. In 1929 which was the last year of the restrictions on the customs tariffs, the deficit of foreign trade increased two times comparing with the year before. In 1930, with the increasing of the customs tariff Turkey begun to conduct protectionist economic policy based on private enterprise. The effects of the Great Depression became visible in 1 930, by that time social troubles were also risen and Free Party turned out to be their thermometer. In these years, there was a perception that regime was under the danger. The idea that efforts of private sector did not reach satisfactory results neither in the industrialization nor in the development issues became widespread and discussions on etatism gained momentum. In this atmosphere where different views were appeared on the issue, Turkey established close relations with the Soviet Union and benefited from her experiences. The reports prepared by the Soviet experts who visited Turkey by reason of the mutual cooperation, served as a basis of the First Five-Year Economic Plan, which was announced by the Ministry of Economy. The Plan was entered into force by a secret decision of the Council of Ministers in April 1934 and the Soviet, English and the Germen credits and budgetary means constituted the resources of the Plan. The projects within the Plan were mostly realizedon time. In the terms of implementation, the Plan exhibited such economic performance in industrialization, development and independent economy better than the past periods and similar countries. 173 |
