| Popis: |
Soğuk savaş döneminin politik gündemi ile teknolojik altyapının yaygınlaştırılması çalışmalarının kesişiminde demokrasi talebiyle ortaya çıkan katılımcı tasarım yaklaşımı kullanıcıların ve diğer paydaşların tasarım süreçlerinde aktif olarak rol aldıkları bir tasarım yaklaşımıdır. Birçok farklı alanda olduğu gibi tasarım araştırmaları alanında da sıkça kullanılmaktadır. Bu anlamda yaygın kullanıma sahip bu yaklaşımın sunduğu fırsatlara, katkılarına veya gelişimine dair değerlendirme çalışmaları literatürde oldukça azdır. Varolan değerlendirme çalışmaları da dar kapsamlı ve açık olmaması bakımından eleştirilmektedir. Bu eleştirilerden yola çıkarak bu araştırmada tasarım araştırmalarında katılımcı tasarım yaklaşımının sistematik bir şekilde bütünsel bir yaklaşımla değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda üç basamaklı bir metodoloji kurgulanmıştır. İlk olarak bütünsel bir değerlendirmenin nasıl yapılacağına dair literatür araştırması gerçekleştirilmiş, değerlendirme çerçevesinin perspektifi güçlendirme olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu olgunun tasarım araştırmalarında nasıl ele alındığını ortaya koymak için doküman analizi ve uzman görüşmeleri aracılığı ile toplanan 54 proje nitel içerik analizine tabi tutulmuş sonuçta iki farklı değerlendirme çerçevesi ortaya konulmuştur. Doğrudan güçlendirme ve dolaylı güçlendirme olarak adlandırılan bu çerçeveler ve alt başlıkları açıklanmış sonrasında birbirleri ile karşılaştırılarak aralarındaki benzerlik ve farklar bunların nedenleri ve sonuçları tartışılmıştır. Bütün katmanlar arası ilişkide temel oluşturan güçlendirme odağında sistematik bir şekilde ortaya konulan bu değerlendirme çerçeveleri ile farklı perspektiflerdeki uygulamaların değerlendirilmesi mümkün kılınmıştır. Ayrıca tasarım araştırmalarında kullanılan katılımcı tasarımda güçlendirme süreçleri ve sonuçları açıklanmıştır. Böylelikle güçlendirme ve tasarım araştırmaları literatürleri arasında bir kesişim kümesi oluşturularak katılımcı tasarıma dair farklı sorgulamaların yolu açılmıştır. Participatory design approach emerged with the demand for democracy at the intersection of the political agenda of the Cold War period and the dissemination of the technological infrastructure is a design approach in which users and other stakeholders actively take part in the design process. It is frequently used in design research as much as different fields. In this sense, the evaluation studies on the opportunities, contributions or development of such widely used approach are almost nonexistent in the literature. Existing evaluation studies are also criticized for their narrow scope and lack of clarity. Based on these criticisms, it is aimed to systematically evaluate the participatory design approach in design research with a holistic approach. Accordingly, a three-step methodology was applied. Firstly, a literature research was conducted on how to make a holistic evaluation and the theoretical framework of the evaluation was determined as empowerment. Then, in order to explore the way this phenomenon addressed in design research, 54 projects gathered through document analysis and expert interviews were subjected to qualitative content analysis and two different evaluation frameworks were identified. These frameworks, named as direct empowerment and indirect empowerment, and their subheadings were explained and then compared with each other in terms of similarities and differences, their reasons and implications were discussed. With these evaluation frameworks, systematically put forward in the focus of empowerment which forms the basis of all inter-layer relations, it became possible to evaluate the practices from different perspectives. Also the empowerment processes and results in participatory design used in design researches were revealed. Thus, an intersection was created between empowerment and design research literature which enables different inquiries about participatory design. 262 |
