| Popis: |
İnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği düşünme ve dili kullanma yeteneğidir. Onun toplumsal bir varlık olmasını sağlayan bu özellikleri, insanın içinde yaşadığı çevre ve toplumla olan uyum sürecini hızlandırmış, toplumla sürekli etkileşim halinde olmasına da olanak sağlamıştır. Birey, iletişimini sağlam temellere oturtabilmek için ait olduğu ulusun dil özelliklerinden yararlanmaya çalışır. Anlatımına etkileyicilik, yoğunluk ve anlam zenginliği katabilmek için ilk olarak ihtiyaç duyacağı dil unsurları, deneyimle yoğrulan, halkın keskin zekâsı ve pratik kavrama gücünü yansıtan, anlam derinliğine sahip atasözleri, deyimler ve özdeyişlerdir. Başta şair ve yazar olmak üzere hemen herkes anlatımını zenginleştirmek meramının anlaşılmasını kolaylaştırmak için toplum hafızasında algısı olan ve anlam derinliği taşıyan atasözleri, deyimler ve özdeyişlerden faydalanma yoluna giderler. Hatta söz konusu dil unsurlarını ustaca kullanabildikleri ölçüde anlatımlarını zenginleştirir, vermek istedikleri mesajları kolayca verebilirler. Bu sebeple şair ve yazarlar eserlerini ortaya koyarken deyim, atasözü ve özdeyişlere sıkça başvururlar. Kimi zaman bu kalıplaşmış sözler kendi anlam ve yapıları içerisinde kimi zaman da yazar ve şairin metin içerisinde yüklediği yeni anlamlarla kullanılır. Bu çalışmada Hasan Ali Toptaş'ın Gecenin Gecesi, Geçmiş Şimdi Gelecek ve Ölü Zaman Gezginleri adlı hikâye eserlerinde deyim, atasözü, ikileme ve özdeyişler incelenmiştir. Atasözüyle karşılaşmadığımız için verilerimiz çoktan aza göre deyimler, ikilemeler ve özdeyişler olarak sıralanmıştır. Tespit ettiğimiz deyim, ikileme ve özdeyişler, Türk Dil Kurumu'nun Türkçe Sözlük'ü ve Ömer Asım Aksoy'un Deyimler ve Atasözleri Sözlüğü verileriyle karşılaştırılmış, hikâyelerde yer aldıkları cümlelerle birlikte gösterilmiştir. Bu iki kaynakta bulamadığımız örnekler için Metin Yurtbaşı'nın Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü'nden yararlanılmıştır.Anahtar Kelimeler: Hasan Ali Toptaş, Hikâyeler, Deyimler, Atasözleri, Özdeyişler. The most important feature which distinguishes human from other living beings is human's ability of thinking and of using language. The features in question which provide human to become a social being, accelerated process of adaptation with environment and society in which one was living, and enabled human also to be in continuous interaction with society. Individual tries to benefit from linguistic features of nation in which one (individual) belongs so that one can build one's communication on solid grounds. Linguistic elements that one would firstly need to be able to add impressiveness, density and meaning richness to one's expression (narration) are idioms, reduplication and aphorisms, which are kneaded with experience, reflect folk's acute mind (sharp wit) and practical understanding (comprehension capability) and which have depth of meaning. Almost everyone, including poets and writers, seek to benefit from idioms, reduplication and aphorisms which have their perception and carry meaning density in memory of society, to enrich their expression (narration) and to facilitate their intention (will, purpose) to be understood. Moreover, they enrich their expressions to the extent they can use masterly the linguistic elements, and can convey messages which they want to give. For this reason, when poets and writers create their works, they apply (refer) frequently to idioms, reduplication and aphorisms. These clichéd phrases are used sometimes within their meanings and patterns (structures) and sometimes with new meanings to which writer or poet attributes within the text. In this study, we have examined idioms, reduplication and aphorisms in Hasan Ali Toptaş's works of story named as ''Gecenin Gecesi (Night of Night), Geçmiş Şimdi Gelecek (Past is Going to Come Now) and Ölü Zaman Gezginleri (Dead Time Travellers)'. Since we did not encounter the proverb, we have listed our data as idioms, dilemmas and aphorisms from high to low. The determined (identified) idioms, reduplication and aphorisms were compared with data of Turkish Dictionary of Turkish Language Association, and of Ömer Asım Aksoy's Dictionary of Idioms and Proverbs. We showed commonalities and differences in their usage. We determined idioms, proverbs and aphorisms, gave meanings they were used, and showed them with sentences which they took place. As for examples that we cannot find in these two sources, we have used Metin Yurtbaşı's Classified Idioms Dictionary.Keywords: Hasan Ali Toptaş, Stories, Idioms, Proverbs, Adages. 188 |
