| Popis: |
Kırgız-Kalmuk ve Kıtay mücadelelerini anlatan destanlardan biri olan Canış, Bayış destanı; oluşumu XV-XVIII. yüzyıllara dayandırılan bir Kırgız destanıdır. Vakanın başta Kırgız ülkesi olmak üzere bütün Orta Asya coğrafyalarında geçtiği anlaşılan Canış, Bayış destanı Orhun Yazıtları, Dede Korkut ile diğer Kırgız destanlarından da izler taşımakta; çocuksuzluk, kırk yiğit, toy verme gibi pek çok epik motifi de içermektedir.Canış, Bayış destanı yapısal kuramlara da uyum sağlamaktadır. Olriks, Raglan ve Rank gibi araştırmacılarla geliştirilen epik kanunlarla büyük bir paralellik arz eden Canış, Bayış destanı; Türk genetik kodlarını da bünyesinde barındırmakta, Türk'ü Türk yapan unsurları fazlasıyla içermektedir.Kırgız folkloru bünyesinde oldukça mühim bir konumda bulunan milli oyunlardan on bir tanesi Canış, Bayış destanı içerisinde bulunmaktadır. Çeşitli toy ve av törenlerinde tezahür eden bu oyunlar, destan dahilinde de aynı durumlarda ortaya çıkmaktadır.Kırgızların Kalmuk ve Kıtaylarla olan mücadelesini konu edinen Canış, Bayış destanı, savaş kültürü ve psikolojisini de ifade eden bir anlatıdır. Destan, dönemin savaş silahlarının nasıl kullanıldığı ile savaş metafiziği hakkında zengin bir bilgi yükü ile doludur.Canış, Bayış destanı anonim halk edebiyatı ürünleri açısından da zengin bir destandır. İçerdiği arasözler, alkış, kargış, atasözü ve deyimler ile destan; Kırgız folkloru, halk edebiyatı, kültürü ve dili ile ilgili eşsiz bir bilgi birikimine sahiptir.Anahtar Kelimeler: Destan, Kırgız Destanları, CanıĢ BayıĢ Destanı, Epik Gelenek,Kırgız Kültürü Canış Bayış which is thought that occured in XV-XVIII centuries, is one of the Kyrgyz epic which tells Kyrgyz between Kalmuk and Kıtay wars. It is understood that the episode of the epic happens in Kyrgyzistan also the other Middle Asian countries. Canı Bayış epic which contins a lot of motifs such as sterility, forty hero, banqueting also includes certain evidences from Orhun Monuments, Dede Korkut and the other Kyrgyz epics. Canış Bayış epic also matches with structural theories. The epic which corresponds the principles that has been built by researhers such Olriks, Raglan and Rank; also includes Turkish genetic codes and has a number of Turkish own features.Eleven of the national games which have an importance for Kyrgyz culture, are in the Canış Bayış epic. The games occuring certain revelations and hunting ceremonies, also occurs on the same conditions in the epic. Canış Bayış epic which the basic issue is the wars of Kyrgyz, Kalmuk and Kıtay, is an epic also tells the culture and phsicology of the war. There are a number of informations about metaphysic of the war and the how the weapons use.Canış Bayış epic also has an importance about anonymous folk literature as containing digressions, proverbs, praises, curses and phares on the other hand. The epic with the this features, give a lot of acknowledges about Kyrgyz folklore, culture, folk literature and language.Key Words: the Epic, Kyrgyz Epics, CanıĢ BayıĢ Epic, Epic Tradition, KyrgyzCulture 1680 |
