| Popis: |
Türkiye'de farklı coğrafi koşullar altında ortaya çıkmış ancak hızla yok olmakta olan zengin yerel mimarlık kültürü örneklerinin belgelenmesi ve literatüre kazandırılması oldukça önemlidir. Geleneksel konutların korunması ile ilgili çalışmalar son yıllarda artsa da hala yeterli düzeyde değildir. Geleneksel yerel mimarinin tespit edilmesi ve yaşatılarak korunması konusunda mimarların da, akademisyenlerin de, devletin de üstüne düşen görevleri yerine getirmesi gerekmektedir. Kastamonu Safranbolu evlerinin ve Bursa'nın Cumalıkızık köyünün UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girdiği gibi yerel mimarlık kültürümüzün korunarak dünya mirası kültür haline gelmesi için bu yapılarımız tamamen yok olup gitmeden belgelemek ve bu bilgileri topluma kazandırmak oldukça önemlidir.Celal Esad Arseven ile başlayıp, Sedad Hakkı Eldem ile belirli bir olgunluğa ulaşan Türk Evi çalışmaları sayesinde Osmanlı sınırları içinde bulunan konut yapıları önemli bir araştırma konusu olmuştur. Türk Evi tanımı ile başlayan literatür çalışmaları zaman içerisinde ciddi bir bilgi birikimine dönüşmesine rağmen bu tanım bugün hala tartışmalı bir konu olarak yeni tanımlamalara açık konumdadır. Geleneksel Türk evi Osmanlı Devleti'nin sınırları içerisinde farklı coğrafya, iklim ve kültür koşulları altında şekillenmiş, bütün bu farklılıkların oluşturduğu ortak paydanın yansıması olarak ortaya çıkmış konut tipidir. Türk ve Müslüman kültürleriyle beraber Osmanlı tebaası içerisinde bulunan diğer milletler ve gayri Müslimlerin de katkısıyla ancak Türk kültürünün ana gövdesi etrafında meydana gelmiştir. Türk evinin planimetrik olarak belirleyici unsuru orta sofa ya da hayat denilen ortak kullanım alanıdır. Odalar sofanın etrafında çeşitli şekillerde bir araya gelebilmektedir. Plan sınıflandırmaları sofa-oda ilişkisi üzerinden yapılmaktadır. Dış sofalı, iç sofalı ve orta sofalı plan tipleri odaların sofanın etrafında nasıl dizildiğine göre değişmektedir. Odalar çok işlevli olarak gündüz ve gece farklı işlevlere cevap verebilecek şekilde tasarlanmıştır. Literatür özetiyle başlayan çalışmamızda Osmanlı-Türk evi kavramı üzerine yapılan çalışmalar araştırılmıştır. Öncelikle Celal Esad Arseven'in `Türk Sanatı` kitabı, ardından Sedad Hakkı Eldem'in `Türk Evi` kitapları incelenmiştir. Bu alanda önemli çalışmaları bulunan Doğan Kuban'nın `Türk Ahşap Konut Mimarisi` kitabı ile `Osmanlı Mimarlığı` kitabı incelenerek, Kuban'ın Türk Evi hakkında görüşleri aktarılmıştır. Literatür çalışmasının son bölümünde ise Turgut Cansever'in `Mimar Sinan` kitabında İslam Evi'ne yönelik fikirleri aktarılmıştır.Üçüncü bölümde araştırma alanının coğrafi özellikleri, iklim yapısı ve tarihi dokusunu inceleyerek, Kese Köyü'nün mimari dokusu ve bu köydeki evlerin plan, cephe, yapım tekniği ve malzeme özellikleri detaylı olarak incelenmiştir. Ilgaz evlerinin yapım sistemi zemin kat yığma üzeri üst katlar ahşap karkas arası dolgu şeklinde yapılmıştır. Kat aralarında ve köşelerde ahşap silmeler mevcuttur. Pencereler ahşap dikdörtgen şeklindedir. Dış cepheler kerpiç ile sıvalı ve genellikle beyaz boyalıdır. Yapıların üst örtüsü kırma çatı şeklinde ve alaturka kiremit kaplıdır. Bu yapıların bazıları mevcut durumda kullanmıyor iken bazıları halen konut olarak kullanılmaktadır. Özgün özelliklerini korumuş durumda bulunan 23 adet ev fotoğraf ile belgelenerek ve rölöve çalışmaları ile tespiti yapılarak katalog oluşturulmuştur. Bu incelemenin sonucunda belli tipolojilere ulaşılmış, bu tipolojinin İç Anadolu konut geleneğindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Herhangi bir tespit ve tescil çalışması yapılmamış durumda olan köy yapıların hızla bozulmaya uğradığı da görülmüştür. İçinde yaşanmaya devam edilen evler günümüz koşullarına uyum sağlamak için yapılan çeşitli eklemeler ve müdahaleler sonucu özgün özelliğini kaybetmiştir. Hala özgün durumda olanların ise veraset problemlerinden kaynaklı olarak sahipsizlik durumları söz konusu olduğu görülmüştür. Bu yapıların korunabilmesi ve yerel mimarlık kültürünün gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için kullanıcılara – ev sahiplerine sahip oldukları kültürel değer anlatılmalı ve bunun korunması gerektiği bilinci verilmesi için çalışmalar yapılmalıdır.Anahtar Kelimeler: Geleneksel Türk evleri, geleneksel konut mimarisi, yerel mimari, Anadolu, Çankırı It is very important to bring in literature documenting the example of the rich local culture and vernacular architecture which has emerged under different geographical conditions in Turkey, but that is disappearing rapidly. Although studies on the conservation of traditional dwellings have increased in recent years, they are still not sufficient. Architects, academics and the state have to fulfill their duties in the determination and preservation of vernacular architecture. It is very important to document these buildings and share this knowledge with society before they completely disappearing. Kastamonu Safranbolu houses and the Cumalıkızık village of Bursa, as well as the UNESCO World Heritage List, is important for the preservation of our vernacular architectural culture and becoming a world heritage culture.Thanks to the work of the Turkish House which stating with Celal Esad Arseven and reaching a certain maturity with Sedad Hakki Eldem, the housing buildings within the Ottoman borders have been an important research topic. Although the literature that started with the definition of Turkish House turned into a serious knowledge over time, this definition is still open to new definitions as a controversial topic. The traditional Turkish house has been formed under the different geography, climate and culture condiotions and it emerged as a reflection of the common denominator of all these differences within boundaries of the Ottoman Empire. It has occured around the main body of Turkish culture with the contribution of other nations and non-Muslims in the Ottoman subjects along with Turkish and Muslim culture. The planimetrically determinative element of the Turkish house is the common space called sofa or hayat. The rooms can come together in various forms around the sofa. The plans classify according to sofa-room relationship. The exposed open hall, inner hall and the central hall plan types vary according to how the rooms are arranged around the sofa. The rooms are multifunctional and designed to respond different functions for day and night.In our study, which started with literature review, the studies on Ottoman-Turkish house concept were investigated. First of all, Celal Esad Arseven's `Turkish Art` book, and Sedad Hakkı Eldem's `Turkish House` books were examined. Dogan Kuban, who has important works in this field, `Turkish Wood Housing Architecture` book and `Ottoman Architecture` book were examined and the opinions of Kuban on the Turkish House were explained. In the last part of the literature study, Turgut Cansever's ideas about the Islamic House were given in the book of `Mimar Sinan`.In the third chapter, the geographic features, climate structure and historical texture of the research area, the architectural features of the Kese Village and the plan, facade, construction technique and material properties of the houses in this village were examined in detail. The construction of the Ilgaz houses is made of ground floor masonry and the upper floors are made of wooden carcasses. There are wooden compartments between the floors and at the corners. The windows are rectangular in shape. Exterior facades are plastered with mudbrick and usually painted white. The top cover of the buildings is covered with crushing roof and roof tiles. While some of these buildings are not currently used, some are still used as housing. A catalog has been created by documenting 23 house photographs, which have preserved their original features, and documenting them with survey work.As a result of this study, certain typologies have been reached and the place of this typology in the Central Anatolian dwelling tradition has been determined. It has also been observed that the village structures, which have not been identified for any detection and registration, have been subject to rapid deterioration. The houses that are still living in have lost their original characteristics due to various additions and interventions to adapt to today's conditions.Keywords: Tradiotional Turkish houses, traditional house architecture, vernacular architecture, Anatolia, Çankırı 143 |
