| Popis: |
ÖZET Kara ve deniz ekosisteminin bileşkesi olan kıyı mekanları, taşıdığı doğal ve kültürel potansiyelle kültürel aktivite ve gereksinimlere çok yönlü yanıt verme konumunda, yaşamsal ve dinamik ortamlardır. İnsanlığın tarihsel gelişiminde kıyı mekanları; üzerinde birçok medeniyetin varolmasına, savunma, ticaret, deniz ulaşımı, iklim koşullarının uygun olmasından dolayı tarım ve yerleşim gibi kültürel kullanım uygunluklarıyla olanak tanımıştır. Günümüze değin insan aktivite ve gereksinimlerinin ülkeler ölçeğinden bölge ölçeğine uzanan ilişkiler boyutunda; sosyal, kültürel, ekonomik, politik değişmeler kıyı arazi kullanım modellerine de yansımaktadır. Bu durumu 1960'lardan itibaren özellikle kıyı mekanlarında yoğunlaşan turizm etkinlikleri belirlemektedir. Kıyı kentinden kasaba ölçeğine dek arazi kullanım modeli bu etkinlik uyarınca kendini yeniden tanımlamaya başlamış ve kıyı mekanlarında turizme yönelik yeni arazi kullanım senaryoları planlı/plansız üretilmiştir. Ülkemiz layı mekanları da bulundukları bölge ve konum yönüyle farklı koşullanmaları yaşamaktadır. Foça araştırma alanı, kent içi ve dışı içsel yapılarında farklılık ve çeşitlilik gösteren doğal ve kültürel kaynaklarıyla kültürel kullanımların arasındaki çatışmanın odağındadır. Bu aşamada; kültürel, sosyo-ekonomik ve ekolojik ilişkilerin arazi düzleminde uygun şekilde konumlanacağı, arazinin doğal ve kültürel potansiyeline göre bu ilişkilerin netleşeceği arazi kullanım planı dizgesine gerek duyulmaktadır. Ancak günümüze değin kısa vadeli kazanım ve amaçlan kendine ilke edinmiş ve günlük çözümlemelerin yönlendirdiği fiziksel planlama süreci çözümsüzlüğü, yasal zeminden de aldığı destekle pekişmektedir. Bu çalışma; Foça'da etkin bir peyzaj planlama süreci ile arazi kullanım kararlan üretilmesinde ve bu çalışmanın fiziksel planlama sürecine katılmasında yaşamsallık görmektedir. Yöntem çalışması, araştırma alanını doğal, kültürel ve görsel karakteristikleri ve mevcut/alternatif arazi kullanımı modeli yönüyle irdeleyip ölçüt-aktivite ilişkisinde kıyı peyzajının sağlıklı ve çok yönlü gelişimini amaçlamaktadır. Sonuç olarak, aktivitelerin her plankarede taşıdığı öncelik değerleri saptanarak birbirleriyle karşılaştırmalı bir değerlendirmeye alınmıştır. Ancak bu çalışmanın sadece araştırıcının bakış açısıyla yönlendirilmesinin getireceği sakıncaları gidermek ve arazi kullanımı sürecinde farklı toplum kesimlerinin görüşlerini/katılımını getirmek için, yürütülen anket çalışması yöntemin getirdiği sonuçlara katılarak, Foça kent içi ve dışı bütününü kapsayan genel değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Değerlendirme çalışması sonucunda; Foça'nın doğal ve kültürel karakteristiklerini koruyan, bunlara işlevsellik kazandırarak kentin dinamik yaşayan ortamları olarak algılayan ve kentinsosyo-kültürel, ekonomik ve ekolojik ilişkiler dengesine zarar getirmeyecek planlı bir turistik gelişme önem kazanmaktadır. Oysa günümüzde turizme yönelik kıyı mekanı gelişimi, ülke ve bölgenin ekonomik ve politik yapısının arazinin doğal ve kültürel karakteristiklerini gözardı etme ve bu olguyu imar planıyla getirme yanlışındadır. Fiziksel planlama sürecini, ülke ve bölge ölçeğinde çok boyutlu etkiler (kültürel, politik, idari yapı vs...) ve bölge iç dinamikleri doğrudan etkileyeceği için, araştırma alanı özelinde sorun ve çözüm olanakları yasal, fiziksel planlama ve arazi kullanımı boyutlarında ele alınmaktadır. Çalışmanın getirdiği en önemli sonuç; turizme yönelik kıyı mekanında, çok yönlü fiziksel planlama dizgesine peyzaj planlama sürecinin (aracı yöntem çalışması olup ürünü arazi kullanım karartandır) katılımı ve kıyı mekanını oluşturan ekolojik mekan birimlerinin bu planlama dizininde ele alınmasıdır. SUMMARY Coastal landscape, sustaining dynamic and vital interface between the marine ecosystem and the terrestrial ecosystem, is subjected to meet the requirements of a set of cultural activities with its natural and cultural assets. During the historical development of human being, coastal landscapes have played a pivotal role on many civilizations by providing the opportunities for defence, commerce, navigation, agriculture and settlement. Coastal land use patterns are associated with the dynamic structure of humanized environment ranging from national- to regional scale. Touristic expansion over the coastal landscape has marked this case since 1960 and coastal land use pattern in general defined itself as the touristic oriented one. Coastal towns in Türkiye, have experienced a very different variety of natural and cultural context relating to their situation in map. Research area in Foça, within both urban and rural boundary, has recently suffered from the challenge of between its natural and cultural assets and land use activities. At this stage, a series of land use planning is intensively required to consider rationally the interrelation between cultural, socio-economic and ecological dynamics of coastal landscape. However, it has some failures to fulfil the requirement of what was expected of, though powered itself with the legal frame. This study emphasizes landscape planning process in which methodology is an instrument of, to designate land use attributes upon the coastal landscape properly in the context of physical planning process. 95 sosyo-kültürel, ekonomik ve ekolojik ilişkiler dengesine zarar getirmeyecek planlı bir turistik gelişme önem kazanmaktadır. Oysa günümüzde turizme yönelik kıyı mekanı gelişimi, ülke ve bölgenin ekonomik ve politik yapısının arazinin doğal ve kültürel karakteristiklerini gözardı etme ve bu olguyu imar planıyla getirme yanlışındadır. Fiziksel planlama sürecini, ülke ve bölge ölçeğinde çok boyutlu etkiler (kültürel, politik, idari yapı vs...) ve bölge iç dinamikleri doğrudan etkileyeceği için, araştırma alanı özelinde sorun ve çözüm olanakları yasal, fiziksel planlama ve arazi kullanımı boyutlarında ele alınmaktadır. Çalışmanın getirdiği en önemli sonuç; turizme yönelik kıyı mekanında, çok yönlü fiziksel planlama dizgesine peyzaj planlama sürecinin (aracı yöntem çalışması olup ürünü arazi kullanım karartandır) katılımı ve kıyı mekanını oluşturan ekolojik mekan birimlerinin bu planlama dizininde ele alınmasıdır. SUMMARY Coastal landscape, sustaining dynamic and vital interface between the marine ecosystem and the terrestrial ecosystem, is subjected to meet the requirements of a set of cultural activities with its natural and cultural assets. During the historical development of human being, coastal landscapes have played a pivotal role on many civilizations by providing the opportunities for defence, commerce, navigation, agriculture and settlement. Coastal land use patterns are associated with the dynamic structure of humanized environment ranging from national- to regional scale. Touristic expansion over the coastal landscape has marked this case since 1960 and coastal land use pattern in general defined itself as the touristic oriented one. Coastal towns in Türkiye, have experienced a very different variety of natural and cultural context relating to their situation in map. Research area in Foça, within both urban and rural boundary, has recently suffered from the challenge of between its natural and cultural assets and land use activities. At this stage, a series of land use planning is intensively required to consider rationally the interrelation between cultural, socio-economic and ecological dynamics of coastal landscape. However, it has some failures to fulfil the requirement of what was expected of, though powered itself with the legal frame. This study emphasizes landscape planning process in which methodology is an instrument of, to designate land use attributes upon the coastal landscape properly in the context of physical planning process. 95Methodology has aimed at setting a rational balance of between natural - cultural - visual characteristics and land use activities of the coastal town to extend the sustainable development upon. Finally, preferences of land use activities upon each grid square has been determined elaborately based upon comparative analysis of the activities and, methodology is merged with the conclusion of questionnaire to approve of public participation for general evaluation within the research area. This stage has featured the approach of tourism oriented land use with some basic criteria in which tourism should effectively define and conserve natural and cultural oriented ecological units and, influence the balance of socio-cultural, ecological and economic structure of the coastal town positively. However, current coastal landscape development can easily neglect the importance of natural and cultural features of area and besides give high priority to economic and politic profile at both national and regional scale within the frame of development plans. Since physical planning process is directly being influenced by multi-dimensional effects of cultural, politic and administrative structure of Foça, present problems and the opportunities challenging to are being introduced into 3 main headlines; legal constraints, physical planning and land use pattern. As the conclusion, multi-dimensional physical planning process in tourism oriented coastal towns should contain landscape planning process and also take up the distinctive ecological units consisting of urban and rural coastal areas. 96 137 |
