| Popis: |
Havâtır konusu Allah-insan ilişkisi bağlamında kelâm ilminin ilgilendiği bir ko-nudur. Muʻtezile ve Ehl-i sünnet eksenindeki çalışmamız hem Allah'ın fiillerinin anlaşıl-masında hem de insanın mükellefiyetinin anlamlandırılmasında önemli bir yere sahiptir. Zira istem dışı düşünceler bağlamında ele aldığımız havâtır, kazanmış olduğu teolojik içerikle birlikte insanda dinî ve ahlakî bir bilinç oluşturarak asıl yaratılış gayesine göre eylemde bulunmasını sağlayacaktır. Muʻtezilî düşünürler havâtıra, nazarı destekleyici bir misyon atfederek, bilgide objektifliği sağlamayı amaçlamışlardır. Ayrıca bununla, insanın Allah karşısındaki sorumluluğu bağlamında ortaya koyacağı fiillerinin mazeretini bertaraf etmeyi de hedeflemişlerdir. Ehl-i sünnet âlimleri ise havâtırı, teklif bağlamından öte in-sanın iç dünyasını anlama çabası kapsamında değerlendirerek dikkatleri insanın müthiş yapısına çekmişlerdir. Zira teklifin gerçekleşmesinden önce olan karar verme aşamasının tahlil edilmemesi, teklifin anlaşılmaması anlamına gelecektir. Bu sebeple onlar daha çok insanın iç dünyasında gerçekleşen bu vb. durumların nasıl bir süreç sonunda ortaya kon-duğunu anlamaya çalışmışlardır. Dolayısıyla Muʻtezile'de havâtır, teklifin sahih olabil-mesi için İlahî fiilin neticesinde ortaya çıkan bir vâcib bir uyarı iken; Ehl-i sünnette eyle-min ortaya çıkmasından önce kalpte meydana gelen süreçlerden yalnızca biridir. The issue of khawatir is a subject of the study of Kalam within the context of Allah-human relationship. This study, which is in the centerline of Muʻtazila and Ahl al-Sunnah, has an important place both in understanding Allah's actions and in the inter-pretation of human's responsibility. Because, along with the theological content it gained, khawatir, which we discuss in the context of unwilled thoughts, will make hu-man act in accordance with the real purpose of creation by creating religious and moral awareness. By attributing khawatir a mission that supports consideration, thinkers of Muʻtazila aimed to ensure objectivity in knowledge. By this, they also aimed to elimi-nate the human's excuses for the actions that he will put forward within the context of his responsibility towards Allah. However, the Ahl al-Sunnah scholars, by evaluating khawatir as part of the efforts to understand the inner world of human beyond the offer context, attracted the attention to the perfect structure of human beings. Because not analyzing the decision process that is before making the offer would mean not under-standing the offer. For this reason, they rather tried to understand after what kind of a process, situations like this etc. happening in human's inner world are set forth. Accord-ingly, while khawatir is an obligatory warning coming to the existence as a result of the Divine action in order for the offer to be authentic in Muʻtazila, it is one of the processes occurring in the heart before the action happens in Ahl al-Sunnah. 181 |
