| Popis: |
ÖZET Bu çalışmada, Eskişehir'de özellikle kış aylarında ciddi boyutlara ulaşan hava kirliliğinin azaltılması ve kontrolü için, mevcut hava kalitesi, yörenin topoğrafik. coğrafik, meteorolojik, iklimsel ve demografik özellikleri gözöniinde bulundurularak, her biri farklı varsayımlara dayanan çeşitli matematik modeller ve ölçümler eşliğinde tespit edilmiş, uygulanan modeller yerel imisyon ölçüm sonuçlan ile kalibre edilmiş, bu bağlamda yöresel kirlilik haritaları oluşturulmuş ve gelecekte beklenen hava kalitesinin iyileştirilmesine yönelik enerji tasarrufu öncelikli teknolojik önlem paketleri seçilmiş ve ilgili alternatif stratejilerin uygulanmasında kullanılabilirlikleri tartışılmıştır. Bu tez kapsamında aşağıdaki çalışmalar gerçekleştirilmiştir: 1) Geliştirilmiş ve Basit ATDL Modelinin Eski şehir Şehir Merkezine Uygulanması Modelin uygulandığı şehir merkezi, kenar uzunluğu 3.5 km x 3.5 km olan 6 adet gride bölünmüştür. Herbir griddeki alan ve nokta kaynaklardan (etkin baca yüksekliği 50 m olarak alınmıştır) deşarj edilen SO2 ve partikül madde derişimleri Quick Basic dilinde geliştirilmiş programlar ile modelin basit ve geliştirilmiş versiyonları kullanılarak 1985-1995 yıllan için ayn ayn hesaplanmıştır. Her iki modelin uygulanmasında arka plan (background) derişiminin 10 u.g/m3 olduğu varsayılmış ve Eskişehir'de bir kış sezonunun 7 ay (Ekim-Nisan) olduğu kabul edilmiştir. Yöresel imisyon ölçüm sonuçlan ile kalibre edilen model sonuçlan incelendiğinde, SO2 ve partikül madde için H.K.K.Y'de öngörülen sınır değerlerin hayli aşıldığı görülmüştür. Önerilen enerji tasarrufu öncelikli alternatif stratejiler içinde ise hem SO2 hem de partikül madde açısından birlikte en düşük emisyonlan verebilecek ilk iki alternatif stratejinin %100 Doğal gaz, %50 İthal kömür + %50 Doğal gaz stratejileri olduğu bulunmuştur. Yörede kullanılan veya kullanılabilecek yakıt türlerinin imisyon verilerine etkileri açısından, ısınma amacıyla doğal gaz ve ithal kömür kullanılması en iyi seçenektir. Ancak bu durum, mali ve politik açılardan dışa bağımlılığı getirmektedir. Dolayısıyla, linyit rezervleri açısından zengin olan ülkemizde, linyitlerin birtakım ön işlemlere tabi tutulması ile partikül madde ve kükürt içeriğinin azaltılması sonucu hava kirliliğini azaltmak mümkün olabilmelidir. 2) GAUSS (Duman ve Üfleme) Modelinin Kirleticilerin Atmosferik Dağılım ve Taşınımında Yöresel Uygulaması Şehir merkezindeki nokta kaynaklardan (Şeker Fabrikası, Eti Bisküvi Fabrikası, Tülomsaş, Manyezit, Kiremit ve Tuğla Fabrikalan, Sümerbank Basma Fabrikası) en yoğun kirletici potansiyeline sahip olan Eskişehir Şeker Fabrikası'ndan atmosfere deşarj edilen kirleticinin (SO2) dağılımı, kaynak verileri ve yörenin meteorolojik özellikleri gözönüne alınarak, kaynaktan değişik mesafelerde, yakıt türlerine bağlı olarak hesaplanmış ve parametre etkileri araştınlmıştır. Kirletici bileşen derişimleri, Gauss duman (plume) ve üfleme (puff) modelinin esaslannıiçeren Turbo Pascal dilinde yazılmış bir paket program kullanılarak hesaplanmıştır. Yakıt olarak Tunçbilek kömürü + Fuel Oil No:6 yerine doğal gaz kullanımı ile baca gazında oluşabilecek SO2 derişimlerinin 1000 ile 10000 kat arasında düştüğü görülmüştür. 3) Hava Kirliliği ve Meteorolojik/Klimatolojik Parametrelerle İlişkisi 1985-1995 yıllan arasında, Eskişehir il merkezine ait bazı meteorolojik/ klimatolojik parametreler ile SO2 ve partikül madde derişimleri arasındaki istatistiksel ilişkiler TARİST istatistik paket programı ile araştırılmıştır. Geliştirilen çoklu korelasyon denklemlerinde, SO2 ve partikül madde derişimleri bağımlı değişken olarak, meteorolojik parametreler (sıcaklık, basınç, rüzgar hızı, bulut yoğunluğu, nisbi nem, günlük güneş ışınları kalori toplamı, yağış miktarı) ve bir gün önceki derişimler bağımsız değişken olarak seçilmiştir. 1985-1995 yıllarında Ekim-Nisan dönemi günlük ortalama meteorolojik veriler ve bir gün önceki derişimler ile SO2 ve partikül madde derişimleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılan çoklu regresyon analiz sonuçlarına göre, bahsedilen bağımsız parametre değerlerinin SO2 ve partikül madde derişimleri üzerine etkisi, istatistiki bakımından (p |
