Stan techniczny i wykorzystanie zabudowań po klasztorach skasowanych w guberni wołyńskiej w latach 1832–1853 w świetle raportu wołyńskiego gubernatora cywilnego z 1861 roku

Jazyk: polština
Rok vydání: 2019
Předmět:
Zdroj: Echa Przeszłości. 20(2):153-176
ISSN: 1509-9873
Popis: W trakcie XIX-wiecznych kasat klasztorów na obszarze cesarstwa rosyjskiego względy ekonomiczne stanowił istotny, może najważniejszy, ale niejedyny czynnik, uwzględniany przy podejmowaniu decyzji o zniesieniu domu zakonnego. Oficjalnie władze rosyjskie głosiły, że cały majątek klasztorny miał być wykorzystany na utrzymanie szkół oraz instytucji opiekuńczych i charytatywnych. W rzeczywistości przejęte ziemskie dobra klasztorne zasiliły skarb publiczny, a mienie z różnych powodów niezbywalne powiększyło majątek, pozostający w dyspozycji władz gubernialnych oraz Cerkwi prawosławnej. Władze długo nie doceniały znaczenia zabudowań poklasztornych. Dla większości z nich nie znaleziono nowego użytkownika. Opustoszałe zabudowania niszczały. Postawa ta zmieniła się dopiero w 1850 r., w trakcie przygotowań do kolejnych kasat. Przygotowano plany zagospodarowania uzyskanych zabudowań, jednakże w praktyce znaczna część z nich nie znalazła użytkowników. W tej sytuacji, w celu zorientowania się, które z zabudowań poklasztornych stanowiących własność państwa i pozostających pod zarządem władz gubernialnych nadawały się jeszcze do dalszego użytkowania, 31 VII 1854 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleciło ich zinwentaryzowanie. Administracji cywilnej w generał-gubernatorstwie kijowskim, podolskim i wołyńskim wykonanie tego zarządzenia zajęło ponad 6 lat. W guberni wołyńskiej efektem prac inwentaryzacyjnych był wykaz 28 obiektów. Zawiera on następujące informacje: 1. pierwotny użytkownik obiektu (budynek/zespół); 2. data jego ufundowania i wzniesienia budowli; 3. zwięzły opis architektoniczny; 4. stan prawno-własnościowy, użytkownicy; 4. stan techniczny; 5. zalecenia odnośnie dalszych losów obiektu, gdy wymagał remontu wskazanie źródeł finansowania. W chwili przeprowadzania inwentaryzacji 8 zespołów poklasztornych znajdowało się w zarządzie wołyńskiej gubernialnej Izby Dóbr Państwowych, co oznaczało w praktyce, że budynki klasztorne były nieużytkowane i popadały w coraz to większą ruinę. Cerkiew prawosławna administrowała 11 zespołami klasztornymi. Jednak tylko dla 4 budynków klasztornych znaleziono sposób użytkowania, który jeżeli nie zapobiegał procesowi dewastacji, to znacznie go spowolnił. Wojsko wykorzystywało 4 dawne klasztory, w przypadku jednego dzieliło go z parafią katolicką Cztery klasztory oddano organom administracji lokalnej i sądom powiatowym. Stan techniczny wszystkich 28 budynków/zespołów wzbudzał zastrzeżenia i ponad połowę z nich zakwalifikowano jako nadające się tylko do rozbiórki. Jednak tylko w przypadku nielicznych obiektów, jak klasztoru dominikańskiego we Włodzimierzu, wykonano te zalecenia. Inne zrujnowane klasztory pozostawiono swojemu losowi i ich resztki dotrwały do odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Economic factors played the most important role in the dissolution of monasteries in the Russian Empire in the 19th century, but other factors were also considered. Officially, the Russian authorities claimed that all monastic property was to be used for the upkeep of schools, board and care facilities, and charitable institutions. In reality, however, the land owned by monasteries was confiscated by the public treasury, while monastic property that could not be sold for various reasons was transferred to local governorates and the Orthodox Church. For a long time, the authorities did not recognize the value of monastic properties. Most property did not find new users, and deserted buildings fell into disrepair. The situation changed in 1850, when another wave of monastery closures was underway. Detailed plans were developed to turn the confiscated buildings to new uses, but even then, a significant number of buildings remained vacant. On 31 July 1854, the Ministry of the Interior ordered an inventory of State-owned monastery buildings to determine which properties were suitable for further use. The civil administration in Kiev, Podolia and Volyn Governorates took more than 6 years to implement this order. The Volyn Governorate inventory lists 28 objects and provides the following information: 1. original user of the object (building/complex); 2. date of foundation and construction; 3. concise architectural description; 4. legal and ownership status, users; 5. technical condition; 6. recommendations concerning the object’s future, sources of funding for renovation work. At the time of the inventory, 8 former monastic complexes were managed by the Volyn Governorate Chamber of State Property, which in practice meant that monastery buildings were defunct and ruined. Eleven monastery estates fell under the management of the Orthodox Church, but only 4 monastery buildings were actively used, which considerably slowed down their damage. The army used 4 former monasteries, one of which was shared with a Catholic parish. Four monasteries were handed over to the local administration and county courts. All 28 buildings/building complexes were in poor condition, and more than half of them were qualified for demolition. However, only several objects, such as the Dominican monastery in Vladimir, were torn down. Other ruined monasteries were left to their fate, and their ruins survived until Poland regained its independence.
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: