| Popis: |
Bu çalışmanın amacı, Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM)ne dayalı olarak erişkinler için geliştirilen Dokuz Tip Mizaç Ölçeğinin (DTMÖ) 1 1 -16 yaş arası ergen formunu (DTMÖ -E) geliştirmek (Çalışma I) ve DTMM tipleri ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) arasındaki ilişkiyi incelemek ve değerlendirmektir (Çalışma II). Çalışma Iin örneklemi 11 -16 yaş aralığındaki 1240 öğrenciden oluşmaktadır. 90 maddeden oluşan ölçeğin pilot formu doğrulayıcı faktör analizi, yakınsak ve ayırma (diskriminant) geçerliği ile test edilmiş ve ölçeğin 82 maddelik son hali hazırlanmıştır. Ölçüt geçerliği için ise Beş Faktör Modeline dayanan Temel Kişilik Özellikleri Envanteri (TKÖE) kullanılmıştır. Sonuçlar, DTMÖ -Enin 11 -16 yaş arası ergenlerin mizaç tiplerini değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermektedir. Uyum indeksleri ?2 /df 3; SRMR, 0.06; RMSEA, 0.045; CF I, 0.909: TLI, 0901 olarak geçerlik verilerini destekler nitelikte hesaplanmıştır. Çalışma IInin örneklemi ise DSM-IV tanı ölçütlerine göre DEHB tanısı almış 56 ergen ve mental retardasyon / tıbbi rahatsızlık ve DEHB tanısı bulunmayan 56 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcıların mizaç tipleri, Çalışma-I ile Türk kültürüne uygun olarak geliştirilen DTMÖ -E aracılığıyla değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulguları, DEHBli ergenler arasında DTMM tiplerinden DTM7 ve DTM8in DEHB tanısı almayan gruba göre daha fazla bulunduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, bazı mizaç tiplerine ait özelliklerin DEHB ortaya çıkmasına yatkınlaştırıcı etkisinin olabileceği, bu özelliklerin aşırı şiddette yaşanmasının DEHB benzeri bir görünüm ortaya çıkarabileceği ve nörogelişimsel bir hastalık olan DEHBin kişinin mizaç özellikleri ile etkileşerek DEHB kliniğini sergileyebileceği tartışılmıştır. Mevcut bulgular, eğitim çevrelerinde öğrencilerin özellikle son yıllarda sıklıkla gelişimsel bir sorun olmadığı halde DEHB olarak etiketlenmesi ve sınırlı gözlemlerle kolay tanı konmasıyla ilgili eleştirileri destekleyebilecek niteliktedir. Bunun yanı sıra DTMMnin yaklaşımı sayesinde mizaç temelli tanı, tedavi ve psikososyal destek programlarının oluşturulabileceği ve mizaç özellikleriyle etkileş en bir faktör olarak DEHBin ergenlerin gelişim süreçlerinde kişilik yapısına nasıl bir etkide bulunacağının öngörülebileceği öne sürülmektedir. Çalışmamız, Türkiyede 11 - 16 yaş arasındaki ergenlerin mizaç tiplerini değerlendirmeye yönelik ilk ölçek gelişt irme çalışması olmanın yanı sıra, DTMM tipleri ile DEHB arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk çalışma olma özelliğindedir. The purpose of this study is developing adolescent form (11 -16 years old) of Nine Types Temperament Scale (NTTS) depending on Nine Types Temperament Model (Study 1) and evaluating and searching the relationship between Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD) and Types of NTTM (Study 2). Sample of Study I consist of 1240 students who are between 11 and 16 years old. Pilo t form of the Scale which consists of 90 items is tested with confirmatory factor analysis and with convergent and discriminant validity and the last version of the measure which consist of 82 items is prepared. Basic Personality Traits Inventory (BPTI) which depends on Fife Factor Model is used for Criterion- related validation. Results show that NTTS- A is valid and reliable measure for evaluating temperament types between 11 -16 years adolescents. Their fit index is calculated as χ2 /df |
