| Popis: |
Osmanlılar ile Safeviler arasında XV.yüzyılın ilk yarısından başlayarak XVIII. yüzyılın ortalarına kadar yaklaşık iki buçuk asır devam eden mücadeleler, Sultan Selim'in Çaldıran Savaşı ile başladı. 1629 yılında IV. Murad'ın veziriazamı Hüsrev Paşa, Hemedan bölgesine yürüyerek başarılar elde edip burayı fethetti. IV. Murad döneminde, 1639 yılında yapılan barış anlaşmasıyla iki devlet arasındaki savaşlara son verildi. Uzun bir barış dönemi sonrasında, 1722 yılında Osmanlı-Safevi ilişkileri yeniden bozuldu. Safevi Devletinin seneler öncesinden başlayan çöküş süreci küçük bir Afgan aşiretinin hücumuyla hız kazandı. Osmanlılar da bu durumdan yararlanarak sulhu bozmuş ve savaş yeniden başlamıştır. Safevi Devleti'nin iç meseleleri Rusya'yı bu durumdan istifade etmeye heveslendirmiştir. Ruslar, Safevilerin hâkim olduğu Kafkas topraklarını işgale kalkışmıştır. Kafkasların Ruslar tarafından işgalini istemeyen Osmanlı Devleti, Ruslardan önce bazı önemli yerlerin fethine çalışmıştır. Osmanlı Devleti, Afganlara karşı imparatorluğun doğu sınırlarının güvenliği bahanesiyle Tiflis, Revan, Gence ve Tebriz'i hâkimiyeti altına almayı zaruri görmüştür. Buna benzer nedenlerle 1724 yılında Osmanlı Devleti Safevi topraklarından önemli yerleri almaya başlamıştır. Hemedan bölgesi 31 Ağustos 1724 yılında Osmanlı ordusu tarafından fethedilmiştir. Osmanlı Devleti, Irak-ı Acem bölgesinde bulunan Hemedan ve çevresini fethettiği vakit kendi idari taksimatına uygun olarak burayı Hemedan Eyaleti adıyla anmaya başlamıştır. İki ciltlik "Hemedan Eyaleti Mufassal Tahrir Defterleri"ne göre eyalet bir kaza ve 42 nahiyeden müteşekkildir. Sözü geçen defterlerin verilerine göre; eyaletin nüfus yapısının %98.18'i Müslüman ve % 1.82'si gayri Müslim idi. Savaş nedeniyle yapılan göçler nüfus dengesinin bozulmasında etkili olmuştur. Eyalette mevcut yerleşim birimlerinin %59'u terk edilmiş durumda idi. Yerleşim bulunan yerlerde halkın temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktı. Bölgenin ekseri yerlerinde yükseltinin fazla olmasından dolayı buğday ve diğer tahıl ürünleri yetiştirilmiştir. Ayrıca suyu bol ve iklimi nispeten sıcak olan kesimlerde çeltik tarımı da bulunmaktadır. Orta kısımlarında yer alan nahiyelerde bağcılık ve meyvecilik yapılmıştır. Hemedan'daki Osmanlı hâkimiyeti 1732 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra yapılan mücadeleler 1746 yılında Nadir Şah ile yapılan anlaşma gereği ile sona ermiştir. |
