Hazar havzası enerji kaynakları ve Türkiye’nin geçiş terminali olma hedefi

Autor: Sağır Murat, Özge
Přispěvatelé: Uçar, Metin, EBYÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Jazyk: turečtina
Rok vydání: 2021
Předmět:
Popis: ÖZET Ekonomik gelişime ve yaşam standartlarının iyileşmesinde önemli bir role sahip olan enerji, sanayileşme yolunda ilerleyen devletlerin üretim faaliyetlerini sürdürebilmeleri açısından bakıldığında stratejik bir konumdadır. Enerji bu devletlerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için dış politikalarının belirlenmesinde de önemli bir etkiye sahiptir. Fakat enerji kaynaklarının dünyanın her yerine eşit bir biçimde dağılmamış olması açısından bakıldığında, enerjiye sahip olmak isteyen ülkelerin gözlerinin, Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından Rus egemenliğinin kalktığı, zengin doğalgaz ve petrol yataklarına sahip Hazar Havzasına çevirmesi kaçınılmaz bir durum haline gelmiştir. Kaynakların dünya üzerinde adil bir şekilde dağılmamış olması enerji kaynaklarına sahip olan ülkeler ile enerji kaynaklarına ihtiyaç duyan ülkeler arasındaki alışverişin gerekli olmasına neden olmuştur. Hazar Havzasına yakınlığı ve bu bölgede bulunan çeşitli ülkeler ile tarihsel ve kültürel bağları olan Türkiye, enerji üreticisi Asya ülkeleri ile enerji tüketicisi Avrupa ülkeleri arasında bulunan konumu dolayısı ile doğal bir köprü ve ulaşım koridoru görevi taşımaktadır. Asya ve Avrupa kıtaları arasındaki jeopolitik konumu ile Afrika ülkelerine geçiş güzergahı üzerinde bulunması, Akdeniz ticaretinde aktif rol oynaması, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada olması, önemli boğazlara ve limanlara sahip olması bakımından Türkiye enerji politikaları kapsamında önemli bir aktör haline gelmektedir. Enerji kullanımının geçmişten günümüze önemi göz önüne alınarak hazırlanan bu tezde enerji konusunda bilgi verilmiş, dünyadaki tüm enerji kaynaklarının 2009-2019 yılları arasında küresel olarak tüketim miktarları belirtilmiştir. Dünya enerji kaynakları arasında petrol ve doğalgaz üzerinde durulmuş olan bu tezde özellikle Hazar Havzasında bulunan petrol ile doğalgazın Türkiye’ye etkileri incelenmiş olduğundan; Hazar Havzasının jeopolitik ve coğrafi konumları göz önüne alınarak bu bölgenin stratejik öneminden bahsedilmiştir. Ayrıca bölgedeki petrol ve doğalgaza kıyıdaş ülkelerin hangi şartlarda sahip olduğu ve paylaşımı konusunda nelerin göz önünde bulundurulduğu belirtilmiştir. Bu bölgede bulunan petrol ve doğalgaz boru hatları ile ilgili genel bilgi verilerek Hazar enerjileri üzerinde Türkiye’nin ulaşım koridoru görevi sayesinde sahip olduğu statüden bahsedilmiştir. Hazırlanan bu tezin Türkiye ile ilgili bölümlerinde; Türkiye’nin sahip olduğu petrol ve doğalgaz rezerv miktarları, petrol ve doğalgaz üretim, tüketim ve ithalat miktarları, Türkiye’nin toplam ithalat ve ihracat miktarları içerisinde enerjinin payı gibi konulara yer verilmiştir. Türkiye’nin sahip olduğu ham petrol ve doğalgaz rezerv miktarları 2009-2019 yılları arası veriler ile incelenmiştir. Türkiye’nin 2008-2019 yılları arası küresel petrol ithalatı ve 2010-2019 yılları arası küresel doğalgaz ithalatı incelenmiş olup, özelde Hazar Havzası ülkelerinden 2008-2019 yılları arasında temin edilen petrol ve 2010-2019 yılları arası temin edilen doğalgaz miktarlarına ayrıca yer verilmiştir. Türkiye’de 2009-2019 yılları arası petrol ve doğalgaz üretimi ile 2009-2019 yılları arası petrol, 2010-2019 yılları arası doğalgaz tüketim miktarları belirtilmiştir. 2009-2019 yılları arasında Türkiye’de rafinerilerinde toplanan petrolün hangi miktarlarda diğer petrol ürünlerine dönüştürüldüğü hakkında da bilgi verilmiştir. Türkiye’nin 2013-2019 yılları arası enerji ithalat ve ihracatının toplam ithalat ve ihracat kalemleri içerisinde ne kadar olduğu hususuna da değinilmiştir.
İÇİNDEKİLER TEZ BİLDİRİMİ I TEZ KABUL TUTANAĞI II ÖZET III ABSTRACT V ÖN SÖZ VII İÇİNDEKİLER VIII KISALTMALAR X TABLOLAR LİSTESİ XII EKLER LİSTESİ XV GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM 3 1.ENERJİ 3 1.1.Enerjinin Tanımı ve Önemi 3 1.2.Enerjinin Pazarlanması 8 1.3.Enerji Güvenliği 8 1.4.Dünya Enerji Kaynakları 10 İKİNCİ BÖLÜM 11 2.GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE HAZAR HAVZASI, YAPISI, STATÜSÜ VE ENERJİ HATLARI 11 2.1.Hazar Havzası’nın Tarihi Geçmişi 11 2.2.Hazar Havzası’nın Coğrafyası 12 2.3.Hazar Havzasının Önemi 13 2.4.Hazar Havzasının Statüsü Hakkında Geçmişten Günümüze Görüşler 16 2.5.2018 Yılı Hazar Havzası Statü Anlaşması 24 2.6.Hazar Havzası’ndan Çıkan Enerji Hatları 26 2.6.1.Petrol Boru Hatları 26 2.6.1.1.Bakü-Novorossiysk Petrol Boru Hattı 26 2.6.1.2.Bakü-Supsa Petrol Boru Hattı 26 2.6.1.3.Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı 26 2.6.2.Doğalgaz Boru Hatları 28 2.6.2.1.Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) 28 2.6.2.2.Rusya-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı (Batı Hattı) 29 2.6.2.3.Rusya-Türkiye-Avrupa Doğalgaz Boru Hattı Projesi (Türk Akımı) 30 2.6.2.4.Rusya-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı (Mavi Akım) 30 2.6.2.5.Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı 31 2.7.Hazar Havzası Ve Türkiye 31 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 34 3.KÜRESEL ENERJİ SORUNU: İHTİYAÇLAR, REZERVLER, HAZAR HAVZASI ve TÜRKİYE 34 3.1.Enerji Kaynakları ve Sınıflandırılması 34 3.2.Küresel Enerji Tüketiminin Dönüşümü 35 3.3.Küresel Enerji Kaynakları: Rezervleri, Üretimi ve Tüketimi 38 3.3.1.Küresel Petrol Rezervleri, Üretimi ve Tüketimi 38 3.3.2.Küresel Doğalgaz Rezervleri, Üretimi ve Tüketimi 45 3.4.Hazar Havzası Enerji Kaynakları: Rezervleri, Üretim ve Tüketimi 51 3.4.1.Hazar Havzası Petrol Rezervleri, Üretimi ve Tüketimi 51 3.4.2.Hazar Havzası Doğalgaz Rezervi, Üretimi ve Tüketimi 56 3.5. Türkiye’de Enerji Kaynakları: Rezervler, Üretim, Tüketim, İthalat ve İhracat 61 3.5.1.Türkiye’de Petrol Rezervleri, Üretim, Tüketim, İthalat ve İhracatı 61 3.5.2.Türkiye’de Doğalgaz Rezervleri; Üretim, Tüketim ve İthalatı 75 3.6.Türkiye’de Enerji Ticaretinin Toplam Ticaret Rakamlarına Göre Analizi 80 3.6.1.Türkiye İhracat Analizleri 80 3.6.2.Türkiye İthalat Analizleri 81 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 83 4.TÜRKİYE ve HAZAR HAVZASI ÜLKELERİ İKİLİ İLİŞKİLERİ 83 4.1.Türkiye-Rusya İlişkileri 83 4.2.Türkiye-Azerbaycan İlişkileri 85 4.3.Türkiye-İran İlişkileri 88 4.4.Türkiye-Türkmenistan İlişkileri 91 4.5.Türkiye-Kazakistan İlişkileri 93 SONUÇ 97 KAYNAKÇA 104 İNTERNET KAYNAKLARI 113
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: