| Popis: |
Wprowadzenie Praca stanowi próbę udowodnienia tezy, iż procesowa zasada testis unus testis nullus posiadała swoje korzenie w źródłach biblijnych oraz w prawie rzymskim. Przedstawiono w niej szczegółowo genezę i rozwój wspomnianej zasady na gruncie dwóch odrębnych, ale wzajemnie na siebie wpływających porządków prawnych. Celem pracy było ukazanie genezy zasady testis unus testis nullus oraz prześledzenie jej ewolucji w źródłach biblijnych oraz w źródłach prawa rzymskiego klasycznego i poklasycznego. Istotne było również zwrócenie uwagi na proces recepcji tej zasady do sądownictwa kościelnego w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. W tym kontekście niezbędne było porównanie norm jej stosowania na gruncie obu porządków prawnych i wskazanie różnic. Podjęty problem badawczy został przedstawiony w trzech rozdziałach, które poprzedza wstęp i wieńczy zakończenie. Pierwszy rozdział został poświęcony zagadnieniu liczby i roli świadków w źródłach Starego Testamentu oraz w wybranych komentarzach rabinistycznych. W drugim rozdziale przedmiotem analizy, także w kontekście wymaganej liczby świadków oraz wartości ich zgodnych zeznań, były źródła Nowego Testamentu. W analizie biblijnych i rzymskich korzeni procesowej zasady testis unus testis nullus znamienny wydaje się fakt, iż na kilka wieków przed jej ogłoszeniem przez cesarza Konstantyna Wielkiego, w społeczności i prawodawstwie starohebrajskim wyraźnie podkreślano konieczność wystąpienia przynajmniej dwóch lub trzech świadków w ustaleniu prawdy procesowej. Pojedyncze zeznanie w sprawie uważano za niewystarczające. Można uznać, iż koncepcja dowodu opartego na zeznaniach świadków w prawie Mojżeszowym wykazywała się niezależnością i oryginalnością. W trzecim rozdziale została ukazana geneza oraz ewolucja zasady testis unus testis nullus w źródłach prawa rzymskiego klasycznego i poklasycznego, ze szczególnym uwzględnieniem konstytucji cesarza Konstantyna Wielkiego z 334 roku. Na końcu pracy zestawiono wykaz wykorzystanych źródeł, ich opracowania oraz literaturę przedmiotu. Zagadnienie liczby świadków stanowiło w źródłach prawa klasycznego i poklasycznego jedno z istotnych kryteriów najpierw wiarygodności, a później dopuszczalności dowodu z zeznań świadka w procesie rzymskim. W okresie pryncypatu powstały dwie konstytucje imperialne, które zostały zawarte w Kodeksie Justyniańskim. Pierwsza z nich została wydana w 223 roku przez cesarza Aleksandra Sewera. Druga natomiast regulacja z 283 roku przypisywana jest trzem cesarzom: Karusowi, Karynowi oraz Numerianowi. Wartość zeznania w kontekście liczby oraz statusu społecznego świadka była również przedmiotem zainteresowania retorów rzymskich, a później niektórych przedstawicieli jurysprudencji rzymskiej, żyjących i działających zwłaszcza w epoce pryncypatu. Wypowiedzi tych ostatnich odnoszące się do tematyki dowodowej umieszczone zostały w Digestach Justyniańskich. Niektóre z nich zawierają istotne i cenne odniesienia do wydanych w pryncypacie reskryptów, zwłaszcza cesarza Hadriana. W kontekście poszukiwań korzeni procesowej zasady testis unus testis nullus niezwykle cenne są dwie konstytucje z epoki dominatu, wydane w niewielkim odstępie czasowym przez Konstantyna Wielkiego. Pierwsza, pochodząca z 333 roku i nazywana Konstytucją Sirmondiańską, otwierała zbiór 16 konstytucji imperialnych regulujących zagadnienia religijne. Druga, wydana w 334 roku, jest powszechnie uznawana w doktrynie prawa rzymskiego za dokument, który wprowadził oficjalnie do systemu prawa imperialnego procesowy wymóg testis unus testis nullus. Należy podkreślić wpływ tradycji starotestamentalnej w przedmiocie liczby świadków na prawo rzymskie, chociaż trzeba zaznaczyć, iż nie miał on charakteru bezpośredniego. Za pomost posłużyła doktryna chrześcijańska, która bazując w pierwszych wiekach na źródłach biblijnych, inspirowała świat rzymski, stając się swego rodzaju punktem łączącym obie starożytne tradycje prawne, zwłaszcza w odniesieniu do wymogu akcentującego liczbę dwóch lub trzech świadków. Wprowadzenie zasady testis unus testis nullus w prawie rzymskim spowodowane było mniej lub bardziej wpływem tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej na Konstantyna Wielkiego, pierwszego cesarza chrześcijańskiego. Jego rola w ustanowieniu wymogu podwójnego i zgodnego świadectwa w systemie prawa rzymskiego jest nie do zakwestionowania. The work is an attempt to prove the thesis that the legal rule testis unus testis nullus is rooted in the Biblical and Roman Law sources. It presents a detailed genesis and development of the rule under those two separate, though affecting each other, legal orders. The work aimed to show the origins of the testis unus testis nullus rule and to overview its evolution in the Biblical sources as well as in the sources of classical and post- classical Roman Law. It was also important to highlight the process of reception of that rule into ecclesiastical judiciary in the first centuries of Christianity. In this context, it was necessary to compare the standards of its application under the two legal orders and to point at differences. The undertaken research problem was presented in three chapters preceded by the introduction and finished with conclusions. Chapter One deals with the number and the role of witnesses in the sources of the Old Testament as well as in some selected rabbinical commentaries. Chapter Two provides an analysis of the sources of the New Testament – also in the context of the required number of witnesses and the value of their consistent statements. In the analysis of Biblical and Roman origins of the testis unus testis nullus rule, it seems symptomatic that a few centuries before its announcement by the Emperor Constantine the Great, the old Hebrew community and legislation clearly underlines the need for at least two or three witnesses to establish the truth in the legal proceedings. A single statement in the case was considered insufficient. One may assume that the idea of evidence based on witnesses’ statements in the Law of Moses proved to be independent and original. Chapter Three presents the origins and evolution of the testis unus testis nullus rule in the sources of classical and post-classical Roman Law, especially with the Constitution of the Emperor Constantine the Great from the year 334. In the last part of the work, the used sources are compiled, their study as well as the subject literature were presented. The issue of a number of witnesses, in the sources of classical and post-classical law, was one of relevant criteria – first of reliability, and then of the admissibility of evidence from witnesses’ statements in Roman litigation. In the times of the Principate, there were created two imperial constitutions included in the Justinian Code. The first was issued in 223 by the emperor Alexander Severus. The other regulation from 283 is attributed to three emperors: Carus, Carinus and Numerian. Value of evidence, in the context of a number and social status of witnesses was also a subject of interest for Roman rhetoricians, and then for some representatives of Roman jurisprudence who lived and worked especially in the time of the Principate. The commentaries of the latter related to the area of evidence were included in the Digest of Justinian. Some of them contain essential and valuable references to the rescripts issued in the Principate, in particular those by the emperor Hadrian. In the context of searching for the origins of the testis unus testis nullus rule, two constitutions from the time of Dominate appear extremely valuable, issued by Constantine the Great at approximately the same period of time. The first one from the year 333, i.e. the Simordian Constitution, opened a set of 16 imperial constitutions governing religious issues. The other, issued in 334, is commonly recognized as a document that formally introduced the legal requirement of testis unus testis nullus into the imperial legal order. It needs to be emphasized that the influence of the Old Testament tradition, regarding the number of witnesses, on Roman Law was not direct. It was the Christian doctrine which served as a bridge and which, basing on the biblical sources, gave inspiration for the Roman world in the early centuries. Thus, it became some kind of connection between the two ancient legal traditions, especially in respect of the requirement underlying the necessity of two or three witnesses. The introduction of the testis unus testis nullus rule into Romn Law resulted more or less from the influence of the Jewish and Christian tradition on Constantine the Great – the first Christian emperor. His role in establishing the requirement for double and consistent evidence in Roman Law is not to be questioned. |
