| Popis: |
Muntecebuddîn el-Hemedânî, birçok düşünür, filozof, bilge ve muhtelif alanlarda uzman din bilginlerinin yetiştiği, ilim, kültür ve ticaret merkezi konumunda bulunan Hemedân kentinde doğmuştur. Şehrin Moğol istilasına uğraması ve bölgede yayılan siyasî ve ekonomik istikrarsızlık sonucunda, ailesiyle birlikte Eyyûbî devletinin hakimiyeti altında bulunan Mısır'a göç etmiş, bu bölgede birçok âlimden ilim tahsil ettikten sonra Dimaşk'a yerleşmiştir. 643/1245 tarihinde burada vefât etmiştir. Dimaşk'ta et-Turbetu'z-Zencîliyye adlı medresede uzun süre kırâat hocalığı yapan el-Hemedânî, birçok âlimin yetişmesine vesile olmuştur. Kırâat ilminin yanında nahiv, sarf, lugat ve Arap lehçeleri gibi dil ilimlerinde de derin bir vukufiyete sahip olup kaynaklarda kendisine nisbet edilen üç eser adı zikredilmektedir. Bu eserlerin en meşhuru, çalışmamızın konusunu teşkil eden el-Ferîd fî İ'râbi'l-Kur'âni'l-Mecîd isimli kitabıdır. Söz konusu eser lugat, sarf, nahiv ve Arap lehçeleri gibi dilsel malzemeler açısından zengindir ve Arap dili alanında da önemli bir yere sahiptir. Müellif bu eserinde, âyetlerin filolojik tahlillerine ilişkin görüşlerini desteklemek amacıyla Kur'ân âyetlerine, farklı kırâat vecihlerine, şiire, Arap atasözlerine ve hadislere başvurmuştur. Ayrıca eserde gramer ve lugat alanlarında yazılmış çok sayıda kaynaktan istifade etmiştir. Çalışmamızda el-Hemedânî'nin eseri lugat ve sarf ilimleri açısında incelenmiştir. Zira eserde yer alan, iştikâk, furûk, iştirâk, terâdüf ve ezdâd gibi lugatın temel konuları ve mizân-mevzûn, idğâm, i'lâl ve ibdâl gibi sarfın ana konuları detaylı bir şekilde işlenmiştir. el-Hemedânî, âyetlerin i'râbını yaparken lugat ve sarf ile ilgili kadim ulemadan alıntılar yapmış ve bu bağlamda tartışmalı konulara değinmiştir. Tartışmalı filolojik konularda genellikle Basrâ ekolünün görüşlerini benimsediği görülmekle birlikte hiçbir ekole taassub derecesinde bağlanmamıştır. Dolayısıyla yer yer Basrâ ekoklünün görüşlerini de eleştirip bazen Kûfe ekolünün görüşlerini tercih etmiştir. Muntajabuddin al Hamadani was born in the city of Hamadan which not only hosted many philosophers, intellectuals, and religious scholars specialized in various fields but also was the trade center. In addition to the Mongol invasion of the city, the political & economic instability sprawling around the region led him and his family to migrate to Egypt which was a part of the Ayyubid dynasty then. Al Hamadani pursued his educational life under the guidance of numerous scholars in this region and then he moved to Damascus where he deceased in 643/1245. Al Hamadani who lectured in qiraat (Qur'an recitation) for many years at et-Turbetu'z-Zencîliyye Madrassa in Damascus, schooled many scholars. In addition to qiraat, he also had a deep knowledge of nahw, sarf, lughat, and Arabic dialects. There are three books which are attributed to him according to the literary sources. The most famous of these books is al-Farid fî İ'rabi'l-Qur'ani'l Majid which is the subject of our study. The aforementioned book is abound in linguistic materials such as lughat, sarf, nahw and Arabic dialects and occupies a significant place in the Arabic linguistics. The author refers to the ayat (verses) of Qur'an, different qiraat manners, poetry, Arabic proverbs, and hadith in order to support his interpretations on the philological analyses of the ayat of Qur'an. Moreover, he cites a broad number of works about the Arabic grammar and lughat in the book of interest. The book of al Hamadani is analyzed within the context of this study as the main topics of lughat (such as ishtiqaq, furuq, ishtiraq, taraduf, and azdad), mizan & mawzun, idghaam; as well as the fundamental sub-topics of sarf (such as i'lal and ibdal) are covered elaborately in the book. For the i'rab of the ayat of Qur'an, al Hamadani cited earliest scholars regarding lughat and sarf, and mentioned contradictive subjects in this context. Although he mostly adopted the Basra school in contradictive philological subjects, he did not depend on any of the scholars bigotedly. Therefore, he also criticized some certain views of Basra school and preferred the views of Kufa school instead. |
