| Popis: |
1071 Malazgirt Meydan Muharebesi ve 1176 Miryokefalon Zaferi, Türk tarihinin kayda değer dönüm noktalarındandır. Bu iki olay sonunda Türkler, Diyar-ı Rum'da (Anadolu) büyük ölçüde siyasî hâkimiyet kurmayı başarmışlardır. Söz konusu bu iki savaş neticesinde Anadolu Türklerin hâkimiyetine girmiş ve Anadolu'nun İslamlaşma süreci başlamıştır. Anadolu'nun İslamlaşması ise Türk tarinin olduğu kadar İslam tarihinin de önemli gelişmelerindendir. Bu önemli gelişmede ise sadece askeri ve siyasi faaliyetlerin değil, yazılı yahut sözlü kültürde veli, sufi, evliya, derviş gibi isimlerle anılan şahsiyetlerin faaliyetlerinden de rolü olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Eylem ya da söylemleri ile kitleler üzerinde tesir sahibi olduğu gözlemlenmiş bu tarz şahsiyetlerin sözlerini, davranışlarını, kerâmetlerini ve günlük yaşantılarını konu alan eserler olarak bilinen menâkıbnâme veya Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velîrden Anadolu coğrafyasının toplum yapısı ve hayatına dair bilgilere ulaşılabilmektedir. Bu araştırmada; kapsadıkları dönem ve içerdikleri bilgiler açısından büyük benzerlikler gösteren menâkıbnâmelerden olan; Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî'ye (Uzun Firdevsi) göre XIII. yüzyıl Anadolusunun toplum yapısı ve hayatına dair tespitlerde bulunulmuştur. Öyle ki adı geçen eserlerden ilki; XIII. yüzyılın ilk yarısında Ahmed Eflaki tarafından kaleme alındığı bilinen ve 1200'lerde yaşamış olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin yaşam hikâyesini anlatmaktadır. Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî' adlı diğer eser ise; XV. yüzyılın sonu XVI. yüzyılın başlarında Uzun Firdevsi'nin kaleme aldığı belirtilen bir nüsha olup, 1200'ler ile 1300'lerin ilk çeyreğinde yaşadığı bilinen Hacı Bektâş-ı Velî'yi anlatmaktadır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Hacı Bektâş-ı Velî'nin düşünce, yaşayış, uygulama ve etkinliklerinin propagandası maksadını güden, XIII. yüzyıl Anadolusunun en tanınmış, en çok nüshası olan ve bu sayede en çok okunma imkânı bulunan menâkıbnâmelerden ikisi konumundaki Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn ve Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî ışığında; göçebeler ve yerleşikler başlığı ile Anadolu'nun bu yüzyıldaki toplum yapısı, adetleri - gelenekleri (inançlar, doğum, evlenme – boşanma ve kadın, cenaze törenleri, görgü kuralları, hediyeleşme başlıkları ile), yaşam tarzı (sanat ve eğlence hayatı, ev hayatı, kıyafetler ve süsleme, besin ürünleri, hastalıklar ve tedavileri başlıkları ile) ve ekonomik hayat başlıkları ile ise Anadolu'nun toplum hayatına dair tespitlere yer verilmiştir. The Battle of 1071 Manzikert and the Battle of 1176 Miryokefalon are significant milestones in Turkish history. At the end of these two events, the Turks succeeded in establishing a large political domination in Diyar-ı Rum (Anatolia). As a result of these two wars, Anatolia came under the rule of the Turks and the Islamization process of Anatolia started. Islamization of Anatolia is one of the important developments in the history of Islam as well as the Turkish history. It should not be forgotten that not only military and political activities but also the names of parents, sufi, awliya, and dervish people in written or oral culture have played a role in this important development. Information about the social structure and life of the Anatolian geography can be accessed from workshops or attitudes that are known as artifacts of the words, behaviors, hopes and daily lives of such personalities that have been observed to have influence over the masses with their actions or discourses. In this study; in the light of Menâḳıbü'l-ʿÂrifîn and Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî that show great similarities in terms of the period and the information that contain, some determinations were made regarding the social structure and life of Anatolia in the XIIIth century. So much so that the first of the mentioned works; it tells the life story of Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, who was known to have been written by Ahmed Eflaki in the first half of the XIIIth century and lived in the 1200s. Another work titled Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî ' which it is a copy written by the Long Firdevsi at the end of the XVth century and the beginning of the century XVIth century, tells about Hacı Bektâş-ı Velî, known to have lived in the first quarter of the 1200s and 1300s. According to the menaqıbnames' Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî and Hacı Bektâş-ı Velî which aiming to propaganda of their thoughts, lifes, practices and activities, some determinations have been made on the social structure and life of Anatolia in XIIIth century. In addition, these two works are the most well known, most copied and thus most readable works of Anatolia for this century. So, in the light of these works, with nomads and settlers, customs - traditions (beliefs, birth, marriage - divorce and women, funerals, etiquette, gift), lifestyle (entertainment and art life, home life, clothes and decoration, food products, diseases and their treatments) and economic life titles, the findings about the social structure and life of Anatolia are included in the determinations regarding the social structure and life of Anatolia in XIIIth century. |
