| Popis: |
Tanzimat ile birlikte Osmanlı Devleti hukuk ve yargı sisteminde birtakım değişikliklere gitmiştir. Bu kapsamda fıkhi birikim kanunlaştırılmaya başlanmıştır. Fıkhi açıdan ele alınıp tartışılan ve bugün haksız fiil sorumluluğu kapsamında ifade edilen konular da Tanzimat Dönemi’nde kanun metni hâline getirilmiştir. Çalışmamızda Hanefî fıkhında haksız fiil sorumluluğunu ele alarak konu özelinde Osmanlı Devleti’nin fıkhi birikimi nasıl kanunlaştırdığını ve bunları nasıl uyguladığını tespit etmeye çalıştık. Bunun için öncelikle Tanzimat ve sonrasındaki süreci anlamaya gayret edip kanunlaştırma olgusu üzerinde durduk. Haksız fiil sorumluluğunun Tanzimat ve sonrası dönemdeki uygulamasını görmek için kanun metinleri ile birlikte kanunların uygulandığı mahkemelere ait dava kayıtlarını inceledik. Gerektiğinde arşiv kayıtlarına da müracaat ettik. Buralardan elde ettiğimiz verileri işlediğimizde Tanzimat ve sonrasında haksız fiil sorumluluğu açısından Hanefî fıkhına bağlı kalındığını gördük. Kanunlaştırma esnasında Hanefîliğe ait bazı klasik görüşlere yer verilmediğini söyleyebiliriz. Lakin bu, kanunlaştırmanın etkisinden ziyade mezhebin toplumsal ihtiyaçları dikkate alarak yeni olay ve olgular karşısında hareket kabiliyeti sunan sisteminden kaynaklanmaktadır. Zaman içerisinde birçok aklın süzgecinden geçerek tutarlılığını korumuş olan bu sistem, Tanzimat ve sonrası dönemde de kendini göstermektedir.İÇİNDEKİLERÖZ1ABSTRACT2ÖNSÖZ3KISALTMALAR5İÇİNDEKİLER7GİRİŞ12I. Araştırmanın Konusu12II. Araştırmanın Metodu14III. Tarihî Arka Plan17IV. Osmanlı Hukuku21A. Osmanlı Hukukunun Bilgi ve Yürürlülük Kaynakları211. Şer‘iyye Sicilleri222. Çeşitli Süreli Yayınlar24a. Vakâyi-i Zabtiyye Gazetesi25b. Cerîde-i Mehâkim26c. Mukarrerât-ı Temyîziyye Mecmuaları273. Kanunnameler28B. 19. yy Osmanlı Mahkemeleri301. Nizâmiye Mahkemeleri302. Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye333. Şer‘iyye Mahkemeleri34V. Kavramsal Çerçeve34A. Haksız Fiil35B. Sorumluluk361. Konusu Bakımından Sorumluluk372. Kaynağı Bakımından Sorumluluk39a. Akdî Sorumluluk (Mesuliyet)39b. Akit Dışı Sorumluluk (Haksız Fiil Sorumluluğu)41(1) Kusur Sorumluluğu43(2) Sebep Sorumluluğu (Kusura Dayanmayan Sorumluluk)44C. Konunun Literatürdeki Yeri45D. Haksız Fiil ve Hakkın Suiistimali48BİRİNCİ BÖLÜMHAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN UNSURLARII. Fiil52II. İlliyet Bağı54A. Mübâşeret57B. Tesebbüb58C. İllete Haricî Bir Sebebin Tesiri61D. İlletlerin veya Sebeplerin Çokluğu63E. İlliyet Bağını Kesen Amiller661. Mücbir Sebep682. Zarar Görenin Fiili693. Üçüncü Şahsın Fiili73III. Hukuka Aykırılık (Teaddî)75A. Fiil-Zarar Rabıtası Açısından Hukuka Aykırılık77B. Teaddî ve Taammüd İlişkisi83C. Teaddî ve Taksîr İlişkisi95D. Fıkıh ve Modern Hukuk Açısından Teaddî Kavramının Mukayesesi98E. Hukuka Aykırılığı Önleyen Sebepler1021. Zarara Uğrayanın İzin ve Rızası1022. Yetkili Makamın İzni1063. Zaruret1084. Meşru Müdafaa109IV. Zarar114A. Maddi Zarar117B. Manevi Zarar121İKİNCİ BÖLÜMHAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN KAYNAKLARII. Mala Yönelik Haksız Fiiller126A. İtlaf1271. Mübâşereten İtlaf1282. Tesebbüben İtlaf129a. Kişinin Mahiyetindekilerden Sorumluluğu130(1) Çocuğun Verdiği Zararlardan Velisinin ve Amirin Sorumluluğu130(2) Çalışanların Verdiği Zararlardan İşverenin Sorumluluğu132b. Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu133c. Maliki Bulunduğu Şeyin Sebep Olduğu Zararlardan Sahibinin Sorumluluğu137ç. Cebir ile Yapılan Haksız Fiillerin Sorumluluğu1413. İtlafın Hükmü143a. Misli ile Tazmin150b. Kıymet Bedeli ile Tazmin151c. Tazminat Miktarını Belirleme153B. Gasp1541. Gasp Fiili1572. Açıktan ve Zorla El Koyma1623. Gasp Edilen Mal165a. Malın Menkul veya Gayrimenkul Olma Durumu166b. Malın Maddi Bir Varlık Olması168c. Malın Gasp Esnasında Mevcut Olması171ç. Malın Mütekavvim ve Muhterem (Dokunulmaz) Olması172d. Gasp Edilen Mal Konusunda Getirilen İstisnalar ve Mecelle Sonrası Değişiklikler173(1) Vakıf Malların Gasbı178(2) Yetimlere Ait Malların Gasbı187(3) Gelir Getirmesi İçin Edinilmiş Malların (Muaddün li’l-İstiğlâl) Gasbı1894. Gasbın Hükmü193a. İade196b. Tazmin204c. Gayrimenkullerin İade ve Tazmini215ç. Muhterem ve Mütekavvim Olmayan Malların İade ve Tazmini227d. Menfaatlerin Tazmini ve Ecr-i Misil228e. Gasp Malının El Değiştirmesi Durumunda İade ve Tazmin236f. Ziyadelere Yönelik Gasp Fiilinin Hükmü239C. Hırsızlık ve Eşkıyalık244II. Şahsa Yönelik Haksız Fiiller248A. Diyet ve Erşi Gerektiren Haksız Fiiller250B. Hükûmetü’l-Adl ve Erşü’l-Elem’i Gerektiren Haksız Fiiller254C. Manevi Tazminatı Gerektiren Diğer Haksız Fiiller266SONUÇ271KAYNAKÇA278EKLER294--------------------A number of changes were made in the Ottoman Empire’s legal and judicial systems along with the Tanzimat Era. Within this context, the accumulation of Islamic jurisprudence started to be legislated and certain regulations were made in the judiciary system. Matters which are addressed and discussed within the scope of the fiqh (Islamic Jurisprudence) and which are stated as part of tort liability in today’s world were turned into law texts during the Tanzimat Era. In this study, by discussing tort liability in Hanafi fiqh, it is tried to be determined how Ottoman Empire legislated the accumulation of Islamic jurisprudence and how these laws were applied specific to the subject. For this reason, we primarily tried to analyse the period during and after Tanzimat Era, and then the phenomenon of legislation is emphasized. In order to see the application of tort liability during and after the Tanzimat Era, along with the law texts, we examined the records of cases in the courts where the laws were applied. We had recourse to archival records when necessary. When the data obtained from these were processed, it is understood that Hanafi fiqh was abided by in terms of tort liability during and after the Tanzimat Era. It can be said that some classical views of Hanafism underwent a change during legislation. However, this change originated from the system of the Hanafi School, which provides flexibility towards new circumstances and phenomena considering the social requirements rather than effects of legislation. This system, which preserved its consistency by filtering out of time and many different minds, was also used during and after the Tanzimat Era. |
