| Popis: |
Giriş-Amaç: Adölesanların medyanın mesajlarından etkilendikleri bilinmektedir; ancak sağlıkla ilgili medya mesajlarına eleştirel şekilde bakmayı bilip bilmedikleri, medya okuryazarlıkları (MOY) ve karar alma becerileri hakkında bilgi durumları açık değildir. Bu kapsamda adölesanların obeziteden korunma davranışlarında, medya okuryazarlık düzeyleri ve sağlıklı karar alma ve kritik düşünme becerileri değerlendirilmek istenmiştir. Gereç-Yöntem: Kesitsel türde olan araştırma, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında, iki devlet okulunda yürütülmüştür. İlkokulun dördüncü sınıfı ve ortaokulun 5., 6.,7., ve 8. sınıf ortaokul öğrencileri ile örnekleme yöntemine gidilmeden evrenin %92›sine ulaşılarak çalışma tamamlanmıştır (n=634). 10.09.2018 tarihli ve 186 sayılı etik kurul izni alınmıştır. İl Milli Eğitim Müdürlüğünden, adölesanlar ve ailelerinden yazılı izinler alınmıştır. Veri toplamada sosyo-demografik ve medya kullanım özelliklerini, sağlık algısını ve beslenme alışkanlıklarını inceleyen soru formu, Nedensel İlişki Modeli Temelli Çocukluk Çağı Obezitesini Önleyici Davranışlara Yönelik Eleştirel/Kritik Düşünme Beceri Ölçeğinin 5. ve 6. alt boyutları (Obeziteden korunmada MOY ve sağlıklı karar alma ölçekleri) kullanılarak, Intarakamhang ve arkadaşları tarafından geliştirilen ölçeğin Türk kültürüne uyarlanmış formu uygulanmıştır (Filiz & Kamer, 2019; Intarakamhang & Intarakamhang, 2017). Medya Okuryazarlığı ile sağlıklı karar alma puanlarının toplamı kritik düşünme becerilerini göstermektedir. Boy ve kilo ölçümleri araştırmacılar tarafından sınıflarında yapılmış ve Beden Kütle İndeksleri (BKİ) hesaplanarak, kaydedilmiştir. Veriler, öz bildirime dayalı, kağıt-kalem kullanılarak sınıf ortamında doldurulmuştur. Veriler parametrik testler ile analiz edilmiştir. Ölçeğin kesim noktaları ile değişkenler arasındaki fark ki-kare analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Adölesanların %51.4’ü erkek, %48.6’sı kadın ve yaş ortalaması 12.07±1.36’dir. Adölesanların %81.5’i çekirdek ailede ve %96.7’si ebeveynleri ile birlikte yaşamaktadır. Adölesanların anne eğitim düzeyleri en çok %34.7 ile ilkokul, baba eğitim düzeyleri en çok %36 ile ortaokul seviyesindedir. Okula %88.5’i yürüyerek ulaşımı sağlamaktadır. Adölesanların %8.7’si vücut görünümünü çok zayıf olarak algılarken, beden kütle indeksi ölçüm sonucunda %47.2’sinin zayıf olduğu, %72.1’i vücut görünümünü normal algılarken, BKİ’ya göre %46.4’ünün normal olduğu, %17.5’i kilolu olduğunu algılarken, BKİ’ya göre %4.9’unun fazla kilolu olduğu, %1.7’si kendisini obez algılarken, BKİ’ya göre %1.5’sının birinci derece obez olduğu tespit edilmiştir. Boy ortalamaları 152.11±11.24 ve kilo ortalamaları 44.71 ±11.76 olarak bulunmuştur. Adölesanların %32’si hafta içi, %46.4’ü hafta sonu iki saat üzerinde televizyon seyrettiğini, internette ise %43.6’sı hafta içi, %52.6’sı hafta sonu iki saat üzerinde vakit geçirdiğini bildirmiştir. Adölesanların %3.2’si hergün, %35.2’si haftada, %38.6’sı ayda, %15’i yılda birkaç kez dışarıda yemek yediğini, %18’i her zaman, %75.6’sı sıklıkla evlerinde abur cubur bulundurduklarını, %67.8’i hiçbir zaman, %24.9’u bazen, %7.3’ü sık sık medyanın önerisi doğrultusunda diyet yaptığını ifade etmiştir. Adölesanların ölçekten aldıkları puan MOY için 16.21±4.19, karar verme için 9.64±2.10’dur. Bu iki ölçeğin toplamından elde edilen kritik düşünme beceri ölçek puanı ise 25.85±4.54’dır. Bu doğrultuda adölesanların % 58.8’i düşük, %39.6’sı orta, %1.6’sı yüksek eleştirel düşünme becerisine sahip olduğu bulunmuştur. Obeziteden korunmada MOY ait davranışları ile kritik düşünme becerileri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu bulunmuştur (x2: 175,99;p |
