| Popis: |
TÜKETİM TOPLUMU BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE YENİ MEDYANIN MUHAFAZAKÂRLIĞIN DÖNÜŞÜMÜ VE DİNİ DEĞERLERİN METALAŞMASI ÜZERİNE ETKİSİ Didem GAZNELİ Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı Tez Danışmanı Dr. Öğr. Üyesi Nilgün Sofuoğlu KILIÇ 2020, XXIV + 182 sayfa Günümüzde, internet teknolojisinin hayatın her alanına nüfuz etmesi, kaçınılmaz olarak dini alanı da etkilemektedir. Özellikle, sosyal medya platformlarının sayısının artması ve kullanımının yaygınlaşması, dinsel olanın dijital ortamlarda görünürlüğünü daha çok arttırmaktadır. Ancak, sosyalleşme dışında, tüketimin gerçekleşmesinde de önemli bir role sahip olan sosyal medya, piyasa mantığı çerçevesinde her şeyi birer tüketim nesnesine çevirirken; dini değerler de tüketim nesnesi haline gelmekte ve böylece, metalaşmanın en çarpıcı ve görünür hali burada gözlemlenebilmektedir. Bu doğrultuda sosyal medya, diğer kesimler gibi muhafazakâr bireyi de sadece gösterişçi ve hazcı tüketim ile sahip oldukları inanç ve geleneksel değerlerinden koparmamakta; aynı zamanda, yaydığı kültür ile onu, modern kodlarla yeniden inşa etmektedir. Bu dönüşümü tespit etmek amacıyla, çalışmada nitel yöntem ile yarı yapılandırılmış sorularla ve 50 kişi ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Böylece, çalışma, bireylerin davranış ve tutumlarından ziyade, sosyal medyanın düşünce yapılarındaki değişim üzerinde ne derece etkili olduğunu ve dijital ortamlarda dini değerlerin metalaşması sorununu incelemektedir. Elde edilen bulgulara göre, sosyal medya, dini değerler ve bireyin dindarlığı üzerinde etkili olup; dönüştürücü ve yeniden üretici bir güce sahip olmaktadır. Bu tezin, sosyal medya, din, tüketim kavramları çerçevesinde yapılan din sosyolojisi araştırmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI................................................................................ v ÖZET.....................................................................................................................................vii ABSTRACT ...........................................................................................................................ix ÖNSÖZ...................................................................................................................................xi ŞEKİLLER DİZİNİ.............................................................................................................xvii TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................xix EKLER DİZİNİ....................................................................................................................xxi KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................xxiii GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 4 1. TÜKETİM VE TÜKETİM TOPLUMU ............................................................................. 4 1.1. Tüketim Kavramı......................................................................................................... 4 1.2. Tüketim Kültürü .......................................................................................................... 8 1.2.1. Kültür Tanımı .................................................................................................... 8 1.2.2. Tüketimin Kültürel Boyutu................................................................................ 9 1.3. Tüketim Toplumunun Gelişimi ................................................................................. 14 1.3.1. Modern Dönemde Tüketim.............................................................................. 14 1.3.2. Postmodern Dönemde Tüketim....................................................................... 19 1.4. Tüketim Teorileri....................................................................................................... 28 1.4.1. Klasik Dönem Kuramcıları.............................................................................. 28 1.4.1.1. Karl Marx ............................................................................................ 28 1.4.1.2. Max Weber.......................................................................................... 30 1.4.1.3. Thorstein Bunde Veblen...................................................................... 31 1.4.2. Eleştirel Kuramcılar......................................................................................... 33 1.4.2.1. Frankfurt Okulu................................................................................... 33 xiv 1.4.2.2. Theodor Adorno.................................................................................. 34 1.4.2.3. Herbert Marcuse.................................................................................. 36 1.4.3. Çağdaş Kuramcılar.......................................................................................... 37 1.4.3.1. Jean Baudrillard .................................................................................. 37 1.4.3.2. Zygmunt Bauman................................................................................ 38 1.4.3.3. Pierre Bourdieu ................................................................................... 40 1.4.3.4. George Ritzer...................................................................................... 41 1.5. Tüketim Toplumunda Din ......................................................................................... 43 1.5.1. Postmodern Dönemde Dinin Görünümü......................................................... 43 1.5.2. Tüketim ve Din İlişkisi.................................................................................... 45 1.5.3. Türkiye’de Muhafazakârlığın Değişim Süreci................................................ 48 1.5.3.1. Muhafazakârlığın tanımı..................................................................... 48 1.5.3.2. Geçmişten bugüne muhafazakârlığın görünümü ................................ 49 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 54 2. YENİ MEDYADA DİN VE TÜKETİM .......................................................................... 54 2.1. Yeni Medya Tanımı................................................................................................... 54 2.2. Yeni Medya ve Din ................................................................................................... 55 2.2.1. Geleneksel Medya ve Din ............................................................................... 55 2.2.2. Yeni Medyada Din .......................................................................................... 60 2.3. Yeni Medyada Din ve Tüketim İlişkisi ..................................................................... 68 2.3.1. Medyada Din ve Tüketim................................................................................ 68 2.3.2. Yeni Medyada Din ve Tüketim....................................................................... 74 2.3.2.1. Tesettür Giyim Butikleri..................................................................... 75 2.3.2.2. Helal İçerikli Ürünler.......................................................................... 79 2.3.2.3. İslami Turizm ve Organizasyon Şirketleri.......................................... 80 2.3.2.4. Dini Sembollerin ve Ürünlerin Tüketimi............................................ 84 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 87 xv 3. MUHAFAZAKÂRLIĞIN DÖNÜŞÜMÜ VE DİNİ DEĞERLERİN METALAŞMASI . 87 3.1. Araştırma Yöntem ve Teknikleri ............................................................................... 87 3.1.1. Araştırmanın Amacı......................................................................................... 87 3.1.2. Araştırmanın Yöntemi ..................................................................................... 87 3.1.3. Araştırmanın Evren ve Örneklemi................................................................... 89 3.1.4. Verilerin Toplanması ve Analizi ..................................................................... 91 3.1.5. Araştırmanın Güvenirliği ve Geçerliliği.......................................................... 94 3.2. Araştırma Bulguları ................................................................................................... 95 3.2.1. Değişen Din ve Dindarlık Algısı ..................................................................... 95 3.2.2. Muhafazakâr İdeolojiden Tüketim İdeolojisine............................................... 98 3.2.3. Tüketim Toplumda Sekülerleşmeyi Yeniden Okumak ................................. 103 3.2.4. Sosyal Medya Etkisi ...................................................................................... 108 3.2.4.1. Sosyal Medya Algısı ......................................................................... 108 3.2.5. Tüketim Mekânı Olarak Sosyal Medya......................................................... 114 3.2.5.1. Sosyal Medyada Gösterişçi ve Hazcı Tüketim ................................. 120 3.2.6. Sosyal Medyada Reklam ve Pazarlama Stratejileri....................................... 124 3.2.6.1. Muhafazakâr Fenomenler.................................................................. 124 3.2.7. Benliğin Dönüşümü ve Mahremiyetin Parçalanması .................................... 134 3.2.8. Tesettür ve Moda İkilemi: Muhafazakâr Kadının Özgürleşme Meselesi...... 137 3.2.9. Tüketimi Meşrulaştırma Çabası: “Helal ise Dinen Uygundur”..................... 144 3.2.10. Sosyal Medyada Dini Değerlerin Metalaşması ........................................... 146 4. TARTIŞMA VE SONUÇ.............................................................................................. 151 5. KAYNAKLAR............................................................................................................... 156 6. EKLER ........................................................................................................................... 176 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 182 |
