| Popis: |
Doktorska disertacija posvećena je analizi značaja ruralnog turizma i poljoprivrede sa aspekta održivog razvoja Crne Gore.Turizam predstavlja osnovnu stratešku privrednu granu u Crnoj Gori, dok se poljoprivreda razvija u vidu komplementarne grane uz turizam. Neophodno je da se odvijanje organizacije i razvoja ruralnog turizma i poljoprivredebudu na principima održivog razvoja. Prisutan je jedan pozitivan i zanimljiv uticaj turističkih aktivnosti vezanih za održivi razvoj u osetljivim, uglavnom ruralnim područjima: indukovana motivacija prema stanovnicima da sačuvaju lokalno nasleđe, bilo prirodno ili kulturno, i da povećaju kvalitet iskustava posetilaca. Osim pozitivnih efekata na destinaciju, ruralni turizam dovodi do podsticanja održivog ekonomskog rasta u susednim ruralnim lokalitetima posredstvom dobro poznatog „efekta zaraze”, što daje doprinos održivom regionalnom razvoju. Turističke aktivnosti dovode do povećanja prihoda, otvaranja novih radnih mesta, modernizacije objekata, zapošljavanja žena na selu, višeg životnog standarda za stanovnike i boljeg kvaliteta života. Istovremeno, turističke aktivnosti dovode do podržavanja rasta lokalnih zanata, odgovorne su za ukazivanje ponosa na lokalnu i nacionalnu kulturu. Iz tog razloga nije iznenađujuća činjenica da se od strane nacionalnih i lokalnih aktera širom sveta promovišu turističke ponude i strategije sa ciljem revitalizovanja ruralnih područja. Istovremeno, ruralni turizam doživljava se u vidu održivog rešenja za sve probleme koji su prisutni u ruralnoj ekonomiji. Cilj istraživanja je dokazivanje postojanja pozitivnog uticaja turizma na crnogorska ruralna područja i potvrđivanje prisutnosti značajne veze između turističkih aktivnosti i nivoa održivog razvoja. Istraživanje imalo je za cilj analiziranje kvalitativne strane turističke ponude u crnogorskom regionu na osnovu mišljenja ispitanika i prepoznavanje potencijala za poboljšanje. Još jedan od ciljeva je identifikovanje svih aktera i analiziranje njihove percepcije i stepena učešća u razvoju ruralnog turizma u Crnoj Gori, uz apostrofiranje preporuka za razvoj održivog ruralnog turizma i poljoprivrede u Crnoj Gori. U skladu sa definisanim predmetom i ciljem istraživanja, kvantifikovani su sledeći zadaci istraživanja: (1) Dokazivanje da li ruralni turizam doprinosi održivom razvoju Crne Gore; (2) Dokazivanje da li poljoprivreda doprinosi održivom razvoju Crne Gore; (3) Dokazivanje koje su asocijacije ljudi na pojam održivog razvoja; (4) Dokazivanje značaja prirodnih resursa u pogledu razvoja održivog turizma; (5) Dokazivanje postojanja mogućnosti za boljim rezultatima održivog razvoja u Crnoj Gori; (6) Dokazivanje pozitivnih efekata razvoja II održvog turizma kada je u pitanju stanovništvo destinacije u pogledu prepoznatljivosti destinacije; (7) Dokazivanje nivoa stepena povezanosti prirodnih resursa i održivog razvoja; (8)Dokazivanje da li ruralni turizam doprinosi razvoju poljoprivrede u ruralnim područjima. Svrha istraživanja ogleda se u razumevanju teorijskih osnova koncepta održivog razvoja i ruralnog turizma i poljoprivrede, kao i koristi koje ruralni turizam i poljoprivreda donose kada je u pitanju održivi razvoj Crne Gore. Istovremeno, istraživanjem je obuhvaćen opseg održivog razvoja Crne Gore i sve zainteresovane strane uključene u održivi razvoj.Radom su obuhvaćena dva dela: teorijski i eksperimentalni. U teorijskom delu rada je, između ostalog, izvršena analiza pokazatelja održivog turizma Crne Gore, prema sistemu uporednih pokazatelja održivog turizma razvijenom od strane Evropske komisije, koji u obzir uzima ekonomske pokazatelje, pokazatelje zadovoljstva posetilaca, kulturne indikatore, socijalne indikatore i indikatore životne sredine. Praćenje održivosti turizma u Crnoj Gori pokazuje određeni nivo pokazatelja erozije održivosti. Naime, ekonomski pokazatelji koji su duboko u crvenoj zoni predstavljeni su sledećim parametrima: sezonska koncentracija tokom perioda od jula do septembra, broj noćenja turista po krevetu, koeficijent lokalnog turističkog uvećanja. Sa druge strane, kriterijum turističko zadovoljstvo je većinom u žutoj zoni. Kriterijum kulturne održivosti je u crvenoj zoni, o čemu svedoče pokazatelji: kapacitet smeštaja/broj lokalnih stanovnika i intenzitet turizma. Istovremeno, prema socijalnim kriterijumima Crna Gora je većinom u žutoj zoni, ukoliko se posmatraju doprinos turizma BDP-u i zaposlenosti i stepen nezavisnosti od turoperatora. Kada je o indikatorima životne sredine, Crna Gora se prema procentu nezavršenih turističkih lokacija nalazi u crvenoj zoni, dok se prema učešću turista koji ne dolaze vlastitim automobilom nalazi u zelenoj zoni. Pored pomenutih pokazatelja održivosti, u radu su istaknuti i trenutni problemi sa kanalizacionim sistemima, sistemom otpada, malim udelom obnovljivih izvora energije, ekološkim pretnjama i incidentima. Na ovaj način ukazano je na ono što je potrebno unaprediti u turizmu kako bi se obezbedila njegova održivost. Drugi deo rada odnosi se na istraživanje. Кao osnovna tehnika za prikupljanje podataka je uspostavljan konceptualnog okvira za istraživanje, kojim su ispitani stavovi ispitanika i koji je kreiran za potrebe ovog rada. Anketa se sastoji od (1) opštih pitanja o održivom razvoju, održivom razvoju na području Crne Gore, i povezanosti resursa i održivog turizma i (2) pitanja koja se odnose na značaj ruralnog turizma i poljoprivrede sa aspekta održivog razvoja. Uzorak je činilo 150 ispitanika koji žive u ruralnim područjima Crne Gore, među kojima su domaćinstva koja se već bave ruralnim turizmom (rekreativni turizam, sportski turizam – rafting, planinarenje), kao i ona koja planiraju da se bave i učestvuju u direktnom razvoju ruralnog turizma. Sa ciljem da se vidi III kakvi su njihovi stavovi vezano za problem ruralnog razvoja i značaj ruralnog turizma i poljoprivrede sa aspekta održivog razvoja Crne Gore. Dobijeni podaci prikazani su tabelarno, grafički i tekstualno. U prikazivanju je korišćena deskriptivna naučno-istraživačka metoda. Rezultatima istraživanje ukazuje na izazove i probleme sa kojima se zainteresovane strane u ruralnom turizmu susreću, identifikujući i niz pitanja koja se protive uspehu razvoja ruralnog turizma. Konkretno, u obzir je uzeto postojećastanje: visokih troškova razvoja, ali niskih prinosa, niske potražnje, nedostatka osnovnih veština i dominacije operatora masovnog turizma kao glavnih izazova sa aspekta održivog razvoja Crne Gore. Zaključuje se, da je dugoročna finansijska i tehnička podrška od suštinskog značaja da bi turizam imao efektivnu ulogu ruralnog razvoja. |
