İslam Düşüncesinin Klasik Döneminde Kimyevi Bilimsel Araştırma Modeli’nin Câbir Bin Hayyân’ın Elkimya Teorileri Üzerinden Tartışılması

Autor: TAŞKIRAN ÇANKAYA, Şule, MAMMADOV, Sehran
Rok vydání: 2022
Předmět:
Zdroj: Issue: 20 230-245
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
ISSN: 2147-0774
2687-5128
DOI: 10.34085/buifd.1199929
Popis: Elkimyanın en önemli temsilcilerinden Ebû Mûsâ Câbir b. Ḥayyân (ö. 200/815), evrenin oluşumuna ve yapısına dair getirdiği açıklamaları büyük ölçüde Aristoteles’in dört unsur kuramı ve Galen’in hıltlar kuramı üzerine bina etmiştir. Bununla birlikte Câbir, geliştirdiği mîzân kuramı ile duyulur niteliklerin ölçüsel hesabına bağlı bir açıklama modeli sunmuş ve az sayıda da olsa bilinen bazı temsilcileri olan bu modeli bir düzen içerisine sokarak felsefe-bilim tarihine bu bağlamda katkıda bulunmuştur. Herhangi bir disiplinin ne olduğunun tanımlanmasında, bilimsel olma iddialarının tartışılmasında; o disiplinin bilimsel açıklama modeli elde etme çabaları belirleyici özelliktedir. Bu çalışmada, Lakatos’un bilimsel araştırma programı kavramının metodolojisiyle ortaya koyduğu temel ilkeler üzerinden; Câbir’in klasik dönem elkimya geleneğindeki dört doğa-dört unsur, dönüşüm (transmutasyon), mîzan ve cıva-kükürt kuramları birer araştırma programı olarak değerlendirilebilir mi, kuramlara ait hangi öğeler katı çekirdeklere, hangileri koruyucu kuşaklara dahil edilebilir, bu kuramlar ilerlemeci kalabilmişler midir, kalabilmişlerse neden kalabildikleri, kalamamışlarsa neden kalamadıkları gibi soruların cevapları elkimya geleneğindeki kuramlara ait temel tespit ve kavramlar üzerinden araştırılacak ve Câbir’in elkimya kuramlarına ait temel düşüncelerini içeren ilgili metinler ve Kitâbu İhrâcu mâ fi’l-Kuvve ile’l-Fi’l ve Kitabu’s-Seb’în isimli eserleri üzerinden incelenecektir.
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: