| Popis: |
Prezentowana w niniejszym artykule koncepcja stanowi jeden z najnow- szych rozdzialow w burzliwej historii relacji mie˛dzy darwinizmem a socjologia˛. Historie˛ te˛ warto na wste˛pie w duzym skrocie przypomniec´. Pierwsze obiecuja˛ce zastosowania teorii doboru naturalnego do materii spolecznej przeprowadzone przez Herberta Spencera (do relacji mie˛dzy spoleczenstwami) i Emila Durk- heima (do relacji wewna˛trzspolecznych) zostaly wkrotce przez ich epigonow zastosowane do celow ideologiczno-politycznych. Wyste˛puja˛c pod szyldem ,,darwinizmu spolecznego'', na dlugie dziesie˛ciolecia skompromitowaly sam pomysl. Chocw dwudziestym wieku wielu uczonych probowal oo zywicewolu- cjonistyczny paradygmat w naukach spolecznych (Talcott Parsons, Robert Bellah i Gerhard Lenski w socjologii, Leslie White, Julian Steward, Marshall Sahlins - antropologii, Gordon V. Childe - archeologii), to najcze˛s ich punktem wyjscia byly teorie Edwarda B. Tylora i Lewisa Morgana. Podkreslic´ jednak nalezy, ze zarowno podejscie Tylora, jak i Morgana reprezentuje zupelnie inne nizw darwinizmie rozumienie terminu ewolucja, blizsze zreszta˛ sensowi etymologicznemu, ktory oznacza ,,rozwijanie'' (np. zwoju pergaminu). Modelem tych teorii jest wie˛c raczej rozwoj ontogenetyczny, najcze˛s opisy- wany poprzez okreslone stadia, uzewne˛trzniaja˛ce wlasciwosci obecne w zala˛z˙- kach juzw fazie genezy. Poszukiwanie sekwencji stadiow (mniej lub bardziej uniwersalnej) sklania badaczy rozumieja˛cych ewolucje˛ w ten sposob do przed- kladania metody porownawczej nad studia przypadkow i nacisku na metode˛ genetyczna˛. Takie rozumienie ewolucji okreslictezmozna jako transformi- styczne w przeciwienstwie do selekcyjnego, wlasciwego darwinizmowi, a ktore sprowadza sie˛ zasadniczo do dwoch etapow: wytwarzania dziedzicznej rozno- rodnosci oraz selekcji wsrod wariantow. Teoria Darwina stanowi wie˛c typowy przyklad teorii wariacyjnych, w ktorych zmiana ewolucyjna wynika z roznic mie˛dzy skladowymi danej populacji 1 . Neoewolucjonizm dwudziestowieczny, nawet jesli czerpal rowniezz koncepcji Spencera czy Durkheima, to wlasciwie wyla˛cznie z transformacyjnych wa˛tkow ich teorii. Proby bezposredniego zastosowania darwinizmu do kultury i spoleczen´- stwa podejmowane byly natomiast ze strony nauk biologicznych. Mozna mowic´ |
