Modeling of Attitudes and Behaviors of Railway Passengers with Different Statistical Methods

Autor: Hacer Nur Sağlamyürek, Halim Ferit Bayata, Osman Ünsal Bayrak
Přispěvatelé: EBYÜ, Mühendislik Fakültesi
Rok vydání: 2018
Předmět:
Zdroj: Volume: 8, Issue: 4 141-151
Journal of the Institute of Science and Technology
ISSN: 2536-4618
2146-0574
DOI: 10.21597/jist.417678
Popis: Ulaşım sektörü, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızlı bir gelişim göstermektedir. Ulaşım türlerinden demiryolunun kalkındırılması ve gereken talebi görmesi ülke ekonomisi, kaynakların daha iyi kullanılması, taşımada ve trafikteki yoğunluğun rahatlatılması, istihdam ve çevre kirliliğinin daha aza indirgenmesi açısından yüksek önem taşımaktadır. Yolcuların TCDD hizmetlerinden yararlanırken, beklentileri anketler aracılığıyla ölçülmektedir. Aynı zamanda bu anket sonuçlarının değerlendirilmesi için de AHP, YSA, ÇDR, BM vb. gibi farklı birçok istatistiksel yöntemler kullanılmaktadır (Tayyar, 2010; Tolon ve Tosunoğlu, 2008). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin kullanılmasındaki amaç, alternatif ve parametre (kriter) sayılarının fazla olduğu durumlarda, karar verme mekanizmasını kontrol altında tutabilmek ve karar sonucunu mümkün olduğu kadar kolay ve çabuk elde etmektir (Gür ve ark., 2017; Herişçakar, 1999). Gursoy (2010), tekstil sektöründe çok türlü yük taşımacılığında, taşıma türü seçiminde etkili olan faktörleri belirlemek amacıyla AHP karar destekleyici bir model oluşturmuştur. Özuysal ve ark. (2016), mevcut bir transit hattın verimliliğini arttırmak adına transit sistemlerin yolcu akış tahmini ve karar destek modelini YSA ve ÇDR ile oluşturmayı amaçlamıştır. Yan ve Li (2014), Çin’de demiryolu yolcularının tercihlerini etkileyen faktörleri genetik algoritma ve YSA ile araştırmayı amaçlamıştır. Yue ve ark. (2011), Çin’de yüksek hızlı tren ile seyahat eden yolcuların tercih sebepleri üzerindeki etkileri belirlemeyi ve bir modeli YSA ile oluşturmayı amaçlamıştır. Topuz (2008), toplu taşıma yolculuk taleplerinin tahminine yönelik bir modeli YSA ve ÇDR ile oluşturmayı amaçlamıştır. Çalışmanın sonucunda, YSA yönteminin, ÇDR’ye göre daha başarılı sonuçlar verdiği öne sürülmüştür. Keskin (2007), Trabzon’da üniversite öğrencilerinin seyahat etme sıklığı üzerinde rol oynayan faktörleri ÇDR ile belirlemeyi amaçlamıştır. Liu ve ark. (2009), Tayvan Yüksek Hızlı Raylı Sistemlerinin çevresel etki değerlendirilmesinde kalitatif insan düşünme sürecini etkileyen faktörlerin çok kriterli karar verme yöntemlerin ile değerlendirilmesini yetersiz bularak BM yöntemi ile yeni bir karar destek modeli oluşturmayı amaçlamıştır. Kalić ve Teodorović (2003), seyahat talebinin tahmininde bilgi işlem tekniklerinin uygulanması için olanakları BM ve Genetik Algoritma ile incelemiştir. Bu çalışmada, demiryolunu kullanan yolcuların önem verdikleri, zaman, konfor, fiyat, güvenlik, ulaşım, hijyen, personel olmak üzere yedi kriter baz alınmıştır. Kriterler AHP, YSA, ÇDR, BM yöntemleri ile değerlendirilmiştir. Mevcut durum değerlendirmesi stabil, iyileştirme ve yenileme olarak belirlenmiştir. Tüm AHP süreci tamamlandıktan sonra, yedi kriter için mevcut durumun anket sahipleri için memnuniyet ve/ veya memnuniyetsizliklerine bağlı olarak, TCDD’nin hangi kriterler için stabil kalması, hangi kriterler için iyileştirme yapması ya da hangi kriterler için yenileme yapması gerektiği araştırılmıştır. YSA, BM ve ÇDR ile de seyahat sıklığı talep modellemesi yapılmıştır.
Ülkemizde son yıllarda gelişim gösteren en önemli sektörlerden biri de ulaşım sistemleri olmuştur. Diğer ulaşım sistemlerine göre daha fazla olan yük ve yolcu kapasiteleri, demiryollarının önümüzdeki yüzyılda stratejik önemini artıracaktır. Tarihi İpek Yolu’nun (Pekin-Londra) tekrar hayata geçerek Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun açılmış olması, bu ulaşım sınıfının ülkemizde ve uluslararası platformdaki jeopolitik önemini artırmıştır. Bu çalışmada, demiryolu bağlantı yollarının kesiştiği sekiz farklı ilde (Erzincan, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Kocaeli, İstanbul, Ankara, Sivas) 515 yolcu anketi yapılmıştır. Bu anketler, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarını (TCDD) kullanan yolcuların demiryolu hizmetlerinden faydalanırken beklentilerinin ve memnuniyet derecelerinin tespiti için yapılmıştır. Bunun tespit edilmesi amacıyla çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşik Proses (AHP) yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın ikinci kısmında ise yolcuların tercih, tutum ve memnuniyet derecelerine göre demiryolu seyahat sıklığı talep modellemesi Yapay Sinir Ağları (YSA), Çok Değişkenli Regresyon (ÇDR) ve Bulanık Mantık (Fuzzy Logic-BM) yöntemleri yardımıyla modellenmiş, karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. AHP ile yapılan değerlendirmeler neticesinde, TCDD hizmetlerini kullanan yolcular için hizmetlerin genellikle yeterli olduğu, hizmet düzeyinin iyileştirmeden ziyade stabil olarak kalmasının uygun olacağı belirlenmiştir. YSA ve ÇDR ile modellemelere göre istatistiksel olarak YSA’nın daha başarılı bir yöntem olduğu belirlenmiştir. BM ile yapılan modellemede ise yolcuların üç ayda bir seyahat ettikleri anlaşılmış olup, tercih, önem ve memnuniyet tutumları değiştikçe seyahat sıklığının değiştiği görülmüştür.
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: