| Popis: |
Στόχος της παρούσας µελέτης είναι να παρουσιαστεί ενδελεχώς η τοιχογραφική διακόσµηση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στους Αποστόλους Πεδιάδος στο πλαίσιο της εξελικτικής πορείας της παλαιολόγειας ζωγραφικής της Κρήτης. Για το λόγο αυτό αναλύθηκαν εικονογραφικά και τεχνοτροπικά οι τοιχογραφίες του ναού ενώ έγινε προσπάθεια να διαφανεί ο φεουδάρχης που κατείχε την έκταση όπου οικοδοµήθηκε ο ναός, προκειµένου να δικαιολογηθεί η επιλογή συγκεκριµένων παραστάσεων και στοιχείων της ζωγραφικής. Από την εικονογραφική µελέτη των τοιχογραφιών προέκυψε ότι οι παραστάσεις που σώζονται στον εξεταζόµενο ναό αποδίδονται σύµφωνα µε την καθιερωµένη εικονογραφία της παλαιολόγειας ζωγραφικής του 14ου αιώνα και παρουσιάζουν πολλούς εικονογραφικούς συσχετισµούς µε παραστάσεις σε εκκλησίες του νοµού Ηρακλείου που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα. Ιδιαίτερα αρκετές σκηνές του Δωδεκαόρτου και µεµονωµένων µορφών αποδίδονται ταυτόσηµες µε αντίστοιχες από το ναό του Χριστού στις Ποταµιές Πεδιάδος και αντανακλούν τη χρήση των ίδιων προτύπων και σχεδίων. Διαπιστώθηκε ότι σπάνιοι εικονογραφικοί τύποι αποτυπώνονται συχνά στις παραστάσεις του ναού του Αγίου Γεωργίου, οι οποίοι εντοπίζονται σποραδικά σε πρωιµότερους υστεροβυζαντινούς ναούς καθώς και σε ναούς της Κρήτης, και αναδεικνύουν το εύρος της καλλιτεχνικής παιδείας των ζωγράφων του εξεταζόµενου ναού και τη γνώση της καλλιτεχνικής παραγωγής της Κρήτης. Ακόµη, στις τοιχογραφίες του ναού εντοπίστηκαν πλήθος εικονογραφικών στοιχείων που συνδέονται µε σταυροφορικά πρότυπα και µαρτυρούν την εξοικείωση του εργαστηρίου που δούλεψε στο ναό µε την καλλιτεχνική παράδοση της σταυροφορικής ανατολής, αν και η ζωγραφική του µνηµείου µας παραµένει στην ουσία της πιστή στη βυζαντινή παράδοση. Ταυτόχρονα διαπιστώθηκε ότι τέτοιου είδους έργα, εικόνες και χειρόγραφα κυκλοφορούσαν και στο νησί της Κρήτης όπου ήταν κυρίαρχη η παρουσία του βενετικού στοιχείου και πιθανότατα σε ένα κύκλο πλούσιων και µορφωµένων Βενετών φεουδαρχών, µε τους σηµαντικότερους από αυτούς να συγκεντρώνονται στην επαρχία της Πεδιάδος. Με τη βενετική παρουσία σχετίστηκε και η απεικόνιση στον Άγιο Γεώργιο του σπάνια εικονιζόµενου δοµηνικανού µάρτυρα αγίου Πέτρου της Βερόνας. Η παρουσία του µεταξύ των άλλων αγίων της ορθόδοξης εκκλησιάς, συνδέθηκε ταυτόχρονα µε τη δράση του επαιτικού τάγµατος των Αδελφών Ιεροκηρύκων στο νησί καθώς και µε το µοναστήρι του Αγίου Πέτρου στο Χάνδακα αφιερωµένο στον οµώνυµο άγιο. Η τεχνοτροπική µελέτη των τοιχογραφιών του Αγίου Γεωργίου ανέδειξε δύο ζωγραφικά χέρια. Διαπιστώθηκε ακόµη ότι η διακόσµηση του Αγίου Γεωργίου παρουσιάζει τεχνοτροπικούς δεσµούς µε µνηµεία της κρητικής υπαίθρου που εντάσσονταιστη λεγόµενη “ρεαλιστική τεχνοτροπία”, η οποία απαντά στη ζωγραφική της Κρήτης ήδη από το πρώτο µισό του 14ου αιώνα. Διαπιστώθηκε, ακόµη, ότι µεγάλες τεχνοτροπικές και εικονογραφικές οµοιότητες παρουσιάζει ο διάκοσµος στους Αποστόλους µε εκείνον στην εκκλησία του Χριστού στις Ποταµιές Πεδιάδος, στοιχείο που αναδεικνύει τη δραστηριότητα του ίδιου καλλιτεχνικού εργαστηρίου στους δύο πλησιόχωρους ναούς και κυρίως του ίδιου ζωγράφου που στο ναό του Αγίου Γεωργίου πραγµατεύτηκε τις σκηνικές παραστάσεις και µέρος των µεµονωµένων µορφών. Τέλος, οι δεσµοί µε τους ναούς του νοµού Ηρακλείου όπως του Αγίου Ανδρέα µονής Οδηγήτριας, Παναγίας Καρδιώτισσας, µονή Γκουβερνιώτισσας επέτρεψαν τη χρονολόγηση της διακόσµησης του Αγίου Γεωργίου στο τρίτο τέταρτο του αιώνα και πιθανώς γύρω στο 1360 |
