КОНЦЕПТ «КРАСНЫЙ» В ХУДОЖЕСТВЕННОМ ТЕКСТЕ, ЕГО СОДЕРЖАНИЕ, ФУНКЦИИ И ЯЗЫКОВАЯ РЕПРЕЗЕНТАЦИЯ (НА МАТЕРИАЛЕ РОМАНА Ф. М. ДОСТОЕВСКОГО «БРАТЬЯ КАРАМАЗОВЫ»)

Jazyk: ruština
Rok vydání: 2023
Předmět:
DOI: 10.48371/phils.2023.69.2.015
Popis: В статье рассматривается содержание, структура, функции, языковая репрезентация концепта «красный» в художественном тексте на материале произведения Ф.М. Достоевского «Братья Карамазовы». Актуальность исследования объясняется неугасающим интересом во всем мире к творчеству великого художника, а также необходимостью и возможностью рассмотрения творчества Достоевского в свете достижений современных наук, таких как: когнитивная лингвистика, лингвокультурология, дискурсология и др. Целями исследования являются определение места концепта в концептосфере писателя, описание индивидуальных особенностей его содержательной структуры и языковых средств выражения, а также факторов, способствующих индивидуализации содержания концепта «красный». В научной литературе концептосфера Достоевского изучена достаточно подробно, при этом предметом рассмотрения являлись как концепты отдельных его произведений: «Братья Карамазовы», «Идиот», «Преступление и наказание», так и в целом творчества. Открыто или завуалированно выражается мысль о том, что концептосфера писателя есть отражение ментальности русского народа. Интерес исследователей всегда вызывают колоративы писателя, являющиеся одним из ярких средств выражения мировосприятия писателя и создания им образной картины мира. Однако, несмотря на все многообразие работ, можно заметить отсутствие специальных работ, исследующих концепты и субконцепты цвета в творчестве писателя. В связи с этим постановка указанных целей в нашей работе и достижение их и обусловливают научную значимость исследования. Для достижения поставленных целей в статье используются общенаучные методы сбора материала, наблюдения, описания, а также элементы лингвоконцептуального анализа, дискурс-анализа для выявления особенностей содержания и выражения исследуемого концепта. Самые общие выводы работы: «красный» в творчестве Достоевского является одной из доминант цветовой парадигмы писателя. Концепт «красный» имеет очень большое значение в создании образной картины мира писателя, при этом в его содержательную структуру входят индивидуальные смыслы, которые актуализируются под влиянием определенных факторов, например, приемов цветописи Достоевского. Практическая значимость работы в том, что выводы работы могут быть использованы в практике составления словарей языка писателя, словаря концептов, изучения творчества писателя в образовательных учреждениях и в других сферах.
Мақалада Ф.М. Достоевскийдің «Ағайынды Карамазовтар» шығармасы негізінде көркем мәтіндегі «қызыл» концептісінің мазмұны, құрылымы, қызметі, тілдік көрінісі қарастырылған. Зерттеудің өзектілігі бүкіл әлемде ұлы жазушы шығармашылығына деген шексіз қызығушылықпен, сондай-ақ Достоевский шығармашылығын қазіргі ғылымдардың жетістіктері тұрғысынан, мысалы: когнитивтік лингвистика, лингвомәдениеттану, дискурстану және т.б., қарастырудың қажеттілігі мен мүмкіндігімен түсіндіріледі, Мақала мақсаты – концепттің жазушының концепт сферасындағы орнын анықтау, ұғымның мазмұндық құрылымының жеке ерекшеліктерін және оны білдіретін тілдік құралдарды, сондай-ақ Достоевский шығармаларындағы концепт бейнелеуді даралауға ықпал ететін факторларды сипаттау. Ғылыми әдебиетте Достоевскийдің концепт сферасы жеткілікті түрде жан-жақты зерттелді, оның жеке романдарындағы концепттермен қатар, мысалы, «Ағайынды Карамазовтар», «Идиот», «Қылмыс пен жаза», жалпы шығармашылықтағы концептілер қарастырылды. Жазушының концепт сфера аясы орыс халқының менталитетінің көрінісі деген ой ашық немесе жасырын түрде айтылады. Жазушының дүниетанымын танытудың, шығармаларындағы дүниенің бейнесін жасаудың жарқын құралдарының бірі болып табылатын колоративтер зерттеушілердің қызығушылығын қашанда оятады. Дегенмен, зерттеулердің сан алуандығына қарамастан, жазушы шығармашылығындағы түс ұғымдары мен субконцептілерін зерттейтін арнайы ғылыми жұмыстардың жоқтығын байқауға болады. Осыған байланысты біздің жұмысымызда аталған мақсаттардың қойылуы және оларға қол жеткізу мақаланың ғылыми маңыздылығын анықтайды. Мақалада қойылған мақсаттарға жету үшін материалды жинаудың жалпы ғылыми әдістері, бақылау, сипаттау, сонымен қатар лингвоконцептуалды талдау, дискурстық талдау элементтері зерттелетін ұғымның мазмұны мен көрінісінің ерекшеліктерін анықтау үшін қолданылады. Жұмыстың ең жалпы қорытындылары: Достоевскийдің шығармашылығында қызыл - оның түс парадигмасының доминантасы. Жазушы әлемінің бейнесін жасауда «қызыл» ұғымының маңызы өте зор, оның мазмұндық құрылымына белгілі бір факторлардың әсерінен жаңаратын жеке мағыналар жатады, мысалы, Достоевскийдің түрлі-түсті бояу тәсілдері. Жұмыстың практикалық маңыздылығы – шығарманың қорытындыларын жазушы тілінің сөздіктерін, ұғымдар сөздігін жасау тәжірибесінде, оқу орындарында жазушы шығармашылығын зерттеуде және басқа да салаларда пайдалануға болады.
The article deals with the content, structure, functions, linguistic representation of the concept "red" in a literary text based on the material of the work of F.M. Dostoevsky "The Brothers Karamazov". The relevance of the study is explained by the undying interest all over the world in the work of the great artist, as well as the need and possibility of considering Dostoevsky's work in the light of the achievements of modern sciences, such as: cognitive linguistics, linguoculturology, discourse studies, etc. The aim is to determine the place of the concept in the writer's concept sphere, to describe the individual features of the content structure of the concept and the language means of its expression, as well as the factors that contribute to the individualization of the representation of the concept in Dostoevsky's works. In the scientific literature, the concept sphere of Dostoevsky has been studied in sufficient detail, while the subject of consideration was both the concepts of his individual works, for example, the novel The Brothers Karamazov, Idiot, Crime and Punishment, and creativity in general. The idea is openly or covertly expressed that the writer's concept sphere is a reflection of the mentality of the Russian people. The interest of researchers is always aroused by the writer's colors, which are one of the brightest means of expressing the writer's worldview and creating a figurative picture of the world in his works. However, despite all the variety of works, one can notice the absence of special works that explore the concepts and subconcepts of color in the writer's work. In this regard, the setting of these goals in our work and their achievement determine the scientific significance of the work. To achieve the set goals, the article uses general scientific methods of collecting material, observation, description, as well as elements of linguo-conceptual analysis, discourse analysis to identify the features of the content and expression of the concept under study. The most general conclusions of the work: red in the work of Dostoevsky is one of the dominants of his color paradigm. The concept of "red" is very important in creating a figurative picture of the writer's world, while its content structure includes individual meanings that are updated under the influence of certain factors, for example, Dostoevsky's color painting techniques. The practical significance of the work is that the conclusions of the work can be used in the practice of compiling dictionaries of the writer's language, a dictionary of concepts, studying the writer's work in educational institutions and in other areas.
Филологические науки, Выпуск 2 (69) 2023
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: