| Popis: |
Cevreden bilgi toplayan ve davranisini buna gore belirleyen bal arisi kolonisi, suru yasaminin en populer orneklerinden biridir. Bu dinamik yapi, farkli yaklasimlarla degerlendirilerek, bircok muhendislik problemine cozum onerisi getirilmistir. Bilgisayar sistemleri alaninda, bilgisayar aglari, mobil ag optimizasyonu, sayisal ve kombinasyonel optimizasyon icin gelistirilen bircok cozum onerisi, bal arisi kolonisinin davranislarini model almaktadir. Yoneylem arastirmacilari ise daha cok, koloni uyelerinin, haberlesme, etkilesim, evlilik ve yem arama davranislarina yogunlasmislardir. Bu baglamda, yiyecek arama ve toplama gorevini ustlenen bal arilarini taklit eden Yapay Ari Koloni (YAK) Algoritmasi, optimizasyon literaturunde onemli bir basariya sahiptir. Klasik algoritma yapisinda, limit periyodunda olusturulan rastgele cozumler, algoritmayi yerel optimumdan kurtarirken, daha basarili cozumler uretebilmek icin rulet tekerlegi kullanilir. Ancak arilar arasindaki etkilesimi daha verimli kilan algoritma turevleri de gelistirilmistir. Bu calismada bal arilarinin daha verimli yerel arama yapabilmesi icin gelistirilen feromonal YAK (fYAK) algoritmasi ele alinmistir. fYAK’ta gozcu arilarin, isci arilarin tecrubesinden daha fazla yararlanabilmesi icin feromon salgisi kullanilir. Boylece gozcu arilar, yeni cozumler ureten degil, yeni cozumler olusturan prosedurler kullanir. Cozum onerisi olarak sunulan Gelistirilmis fYAK (gfYAK) modelinde, cozum bilesenleri arasindaki korelasyonu, cozum basarisiyla daha cok iliskilendiren hafiza ve algoritmanin daha etkili cozum bolgelerine yonelmesini saglayan transfer fonksiyonlari kullanilmaktadir. Herbir cevrimde hafiza ve buna bagli olarak feromon matrisi guncellenmektedir. Ilgili cevrimde, o ana kadarki en iyi cozum bulunmussa feromon matrisi icin genel guncelleme yapilir. Algoritma yakinsama performansini arastirabilmek ve transfer fonksiyonlarinin etkisini analiz edebilmek icin, calisma kapsaminda uc farkli transfer fonksiyonu kullanilmistir. Farkli boyutlardaki Gezgin Satici Problemi (GSP) uzerinde yapilan denemeler, algoritmanin klasik YAK ve fYAK’a oranla daha iyi cozumler uretebildigini gostermistir. |
