| Popis: |
Dîvânu Lugati’t-Türk (DLT) günümüz modern sözlüklerinden beklenilen bilgi tiplerinin tamamını bütünüyle içermese de sözcüklerin eşdizimlilik bilgisini çeşitli yollarla betimler. DLT'nin büyük oranda eşdizimsel kullanımlara dayalı bir yapısının ve yönteminin olduğu, sözcüklerin eşdizimsel kullanımına ve anlamına göre betimlendiği ileri sürülebilir. DLT’de benimsenen bu tutum DLT’nin sözlük türünün, amacının ve hedef kitlesinin ne olabileceği hakkında bize bazı ipuçları da vermektedir. DLT literatürde çoğunlukla ansiklopedik bir sözlük olarak kabul edilir. Mikro yapısı incelendiğinde DLT’nin büyük oranda amacına ve hedef kitlesine uygun olarak çoğunlukla kullanım (edim bilimsel) bilgisinin de verildiği bir kalıp dil birimleri ve eşdizim sözlüğü (collocations dictionary) özelliklerini taşıdığı görülür. Buna, DLT’de özellikle fiilleri doğrudan tanımlamak ya da açıklamak yerine eşdizimsel kullanımı ve sınırlılıkları verilerek eşdizimsel anlamlarıyla tanımlanması delil gösterilebilir. Zira Kâşgarlı’nın yüksek seviyede eşdizimlilik farkındalığının olduğu, eşdizimleri ve eşdizimsel tanımlamayı özellikle tercih ettiği görülür. Bu çalışmada DLT’nin sözcüklerin eşdizimlilik bilgisine dayandığından mikro yapısı açısından bir eşdizim sözlüğü olarak tasarlandığı ileri sürülmektedir. DLT’de eşdizimlerin nasıl sunulduğu ve DLT’nin bir eşdizim sözlüğünün hangi özelliklerini barındırdığı tartışılmıştır. Eşdizimlilik bilgisi ve eşdizim tanımlama yönteminin DLT’nin en özgün tarafını oluşturduğu, bu yönleriyle sözcük ve sözcük birleşmelerinin sıklık kullanımının dikkate alındığı bir kalıp dil birimleri ve eşdizim sözlüğü hüviyetinde yabancıla için pratik Türkçe öğretim klavuzu olarak tasarlandığı ileri sürülmüştür. |
