| Popis: |
Tatarlarin teskilatlanmasi ve birlesmesi, ulusal kurtulus hareketi, Musluman Turk halklarinin bilinclenmesi ideali icin yuruttugu gazetecilik, dergicilik ve politik faaliyetleriyle taninan ve hikâye, tiyatro ve roman turunde eserler veren Muhammed Ayaz Ishaki Idilli (1878 Kazan-1954 Istanbul) milliyetci-Turkcu bir aydindir. Carlik Rusya tarafindan pek cok kez tutuklanip hapsedilmis, surgune gonderilmis ve uzun yillar yurt disinda yasamak zorunda kalmistir. Eserleri arasinda ozellikle “Tilenci Kiz” (1907), “Mulla Babay” (1913), “Soldat” (1980), “Ulug Muhammed” (1947), “Tatarin Kizi”, “Uyge Taba” (1922) romanlarinda ve “Dulkin Icinde” (1937) adli oyununda Tatarlarin “kurtulus”u ve Turk halklarinin birligi idealini yansitir. Uyge Taba romani yirmi sekiz yil boyunca Rus ordusunda gorev yaparak miralayliga kadar yukselmis olan Kazan Turku Temur Ali’nin Birinci Dunya Savasi sirasinda Turklere karsi savasmasi ile baslayan ikilemini, Rus Kazaklarini Azerbaycan ile Osmanli arasindaki bolgeye yerlestirerek iki kardes ulke arasindaki irtibati kesme gorevini yerine getirmeyip askerleriyle birlikte Turk tarafina gecisini anlatir. Sozlu anlatmalardan miras kalan “kahramanin erginlesmesi motifi” ve “arayis yolculugu kalibi” “Uyge Taba”da acikca gorulur. Romanin hemen basinda huzursuzluktan uyuyamayan ve bu huzursuzlugu zamanla manevi bir uyanisa donusen Temur Ali’nin gecirdigi degisim ve olgunlasma, kaderin ve ruhani gercege yuruyusun sembolu olan “yol” kavramini vurgulayan eserin adiyla birlestiginde “kahraman arketipi” acik bir sekilde belirginlesir. “Eve Dogru” adi, fiziksel ve ruhsal bir yolculuga isaret ederken, destanlardaki kahramanin eve donusunu de sembolize eder. Kaybedilen ulkenin yeniden kazanilmasi, romanda kaybedilen Turklugun bulunmasina, manen bagli olunan ulkeye, yani Turkiye’ye zorlu bir yolculuk sonucunda kavusmaya donusur. Bu makalede ancak uzun hikâye sayilabilecek buyuklukteki “Uyge Taba” romaninin bicim ve icerik yapisinin epik turun yapisi ve icerigi ile karsilastirmasi yapilacak, eserde “kahraman arketipinin” ozellikleri gosterilecektir. |
