| Popis: |
Islâm hukuk tarihinde doktriner mezheplerin tesekkul surecinin basladigi bir donemde hayat suren Sâfii (o. 204/820), onde gelen fikhi cevrelerin basinda bulunan Ebu Hanife ve Mâlik b. Enes’ten farklilasan bir kaynak telakkisine sahiptir. Sâfii, rivayetler etrafindaki ugrasilarin yogunlasmasina paralel olarak haber-i vâhidin delil degerinin arttigi bu donemde, diger cevrelerin bolgesel hukuk gecmisi ve genel hukuk ilkeleri cercevesindeki bazi kabullerine karsi cikmis ve bu kabullerden oturu kimi zaman rivayetleri terketmelerini yanlis bulmustur. Onun nesihle ilgili gorusleri ve yaklasimlari, bu rivayetlerin delil degerini ispat icin harcadigi yogun mesainin onemli bir basligini teskil eder. Sâfii’nin gelistirdigi nesih anlayisinin en bariz tarafi, Kur’an ve Sunnet arasinda yurutulen capraz nesih iliskisine karsi cikmasi ve hukumlerde nesih kabilinden yasanan degisimleri kaynaklarin kendi icinde yuruyen bir surec olarak tasarlamasidir. Sâfii’nin Sunnet’in hucciyeti ile ilgili tartismalar baglaminda onem arzeden yaklasimi, belli bir muddet sonra mezhebini benimseyen fakihlerin sorgulamasiyla karsilasmis ve giderek terkedilmistir. Bu makalede, ilk olarak Sâfii’nin nesih teorisi kaynak telakkisini dayandirdigi esaslar baglaminda ele alinacak, ardindan Sâfii âlimlerin degerlendirmeleri isiginda mezhep icerisinde nasil yorumlandigi uzerinde durulacaktir. Makale, Sâfii ve Sâfiilik uzerinden bir muctehidin ve mezhebin usuli tavrinin ve kimi usul meselelerine yaklasimlarinin baglam icinde kazandiklari anlami ve baglamin degismesiyle goruslerin de degisebildigini; mutekellimin usul yaziminda furudaki mensubiyetlerin bir noktadan sonra belirginligini yitirdigini ve usuli ayrismalarin mezhep mensubiyetiyle birebir ortusmedigini gostermeyi hedeflemektedir. |
