ТІЛ ДАМУЫН АЙМАҚТЫҚ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Jazyk: kazašština
Rok vydání: 2021
Předmět:
DOI: 10.48371/phils.2021.63.4.002
Popis: Мақалада тілдің дамуын аймақтық тұрғыдан зерттеудің әлеуметтік лингвистикалық негіздемесі, зерттеудің әдіс-тәсілдері, аймақтардағы тілдің дамуына әсер ететін факторлар, осы бағыттағы түрлі ғылыми еңбектерді саралау арқылы қарастырылған. Мақаланың мақсаты – әлеуметтік лингвистиканың негізгі мәселелерінің бірі ретінде көптілді қоғамдағы тілдердің дамуын зерттеудің теориялық негіздерін анықтау. Зерттеудің ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы қазіргі Қазақстан аумағын әлеуметтік-лингвистикалық аймақтарға бөлуде және әрбір аймақтың тілдік жағдайына қарай мемлекеттік тіл мен басқа да тілдерді дамыту механизмін әзірлеуде жатыр. Тілдердің дамуын аймақтық аспектіде зерттеу әдіснамасы жалпы елдегі тіл саясаты, тілді жоспарлау және тіл құрылысын реттеу мәселелері бойынша белгілі шетелдік және отандық ғалымдардың зерттеулеріне негізделген. Мақалада елімізде ғылыми негізделген тіл саясатын жүргізу мәселесі лингвистикалық ғылыми ортада қызығушылық тудырғанымен, оның мемлекеттік және саяси ортада әлі толық жүзеге асырылмағаны атап өтілген. «Әлеуметтiк лингвистикалық аймақ» терминiн ғылыми айналымға енгiзу тiлдiк ахуалдың нақтырақ әлеуметтiк лингвистикалық мониторингiне, әр аймақта мемлекеттiк және басқа да тiлдердi дамыту тетіктерін дамытуға ықпал етеді. Зерттеу нәтижелерінің практикалық маңыздылығы оларды университет тәжірибесінде әлеуметтік лингвистика, тіл теориясы бойынша лекциялар мен семинарлар өткізу кезінде, сондай-ақ тіл саясаты мәселелерімен айналысатын мамандары, мемлекеттік және басқа тілдерді дамытуға арналған бағдарламаларды әзірлеп, ҚР аймақтарында жүзеге асыратын мемлекеттік және жергілікті билік органдарының қызметкерлері қолдануында. Сонымен, көптілді қоғамдағы тілдің даму тарихын ескере отырып, басқа мемлекеттердегі тілдердің даму тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстанның аймақтары үшін тілдерді реттеудің әлеуметтік лингвистикалық тетіктерін және ғылыми-практикалық ұсыныстарды теориялық тұрғыдан негіздеу және әзірлеу қажет.
В статье освещаются социолингвистическое обоснование регионального исследования развития языка, методы и подходы к исследованию, факторы, влияющие на развитие языка в регионах, путем анализа различных научных трудов данного направления. Целью статьи является выявление теоретичексих основ изучения развития языков в полиязычном социуме как одной из основных проблем социолингвистики. Научная и практическая значимость исследования заключается в дифференциации территории современного Казахстана на социолингвистические зоны и разработатке механизма развития государственного языка и других языков в зависимости от языковой ситуации каждого региона. Методология изучения развития языков региональном аспекте базируется на исследованиях известных зарубежных и отечественных ученых по языковой политике, языкового планирования и регулирования языкового строительства на территории страны в целом. В статье отмечается, что, хотя проблема проведения в стране научно-обоснованной языковой политики вызвала интерес в лингвистической научной среде, в государственной и политической среде она еще не до конца реализована. Поэтому авторы статьи отмечают, что количественное, социальное положение этнических групп в каждом регионе, географическое распределение, миграционные процессы, условия жизни населения региона, многообразие культур, факторы стабильности в нем, характер сфер применения языков казахского и других этносов, их функционирования в различных сферах жизни, двуязычие, полиязычие требуют тщательного изучения. Введение в научный оборот термина «Социолингвистический регион» будет способствовать более конкретному социолингвистическому мониторингу языковой ситуации, разработке механизмов развития государственного и других языков в каждом регионе. Практическая значимость результатов исследования заключается в их применении в вузовской практике при чтении лекции и проведении семинаров по социолингвистике, теории языка, а также специалистами, занимающихся проблемами языковой политики, работниками государственных и местных органов, разрабатывающих и внедряющих в жизнь программы развития государственного и других языков в регионах РК. Таким образом, опираясь на опыт развития языков в других государствах, учитывая историю языкового развития в полиязычном обществе, необходимо теоретически обосновать и разработать социолингвистические механизмы регулирования языков и научно- практические рекомендации для регионов Казахстана.
The article highlights the sociolinguistic rationale for the regional study of language development, methods and approaches to the study, factors influencing the development of the language in the regions, by analyzing various scientific works of this direction. The purpose of the article is to identify the theoretical foundations of studying the development of languages in a multilingual society as one of the main problems of sociolinguistics. The scientific and practical significance of the study lies in the differentiation of the territory of modern Kazakhstan into sociolinguistic zones and the development of a mechanism for the development of the state language and other languages, depending on the linguistic situation of each region. The methodology for studying the development of languages in the regional aspect is based on the research of well-known foreign and domestic scientists on language policy, language planning and regulation of language construction in the country as a whole. The article notes that, although the problem of conducting a scientifically grounded language policy in the country has aroused interest in the linguistic scientific community, it has not yet been fully implemented in the state and political environment. Therefore, the authors of the article note that the quantitative, social position of ethnic groups in each region, geographical distribution, migration processes, living conditions of the population of the region, diversity of cultures, factors of stability in it, the nature of the spheres of application of the languages of Kazakh and other ethnic groups, their functioning in various spheres of life, bilingualism, multilingualism require careful study. The introduction of the term "Sociolinguistic region" into scientific circulation will contribute to a more specific sociolinguistic monitoring of the language situation, the development of mechanisms for the development of the state and other languages in each region. The practical significance of the research results lies in their application in university practice when giving lectures and conducting seminars on sociolinguistics, language theory, as well as specialists dealing with problems of language policy, employees of state and local authorities who develop and implement programs for the development of the state and other languages in regions of the RK. Thus, relying on the experience of the development of languages in other states, taking into account the history of language development in a multilingual society, it is necessary to theoretically substantiate and develop sociolinguistic mechanisms for regulating languages and scientific and practical recommendations for the regions of Kazakhstan.
Филологические науки, Выпуск 4 (63) 2021
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: