| Popis: |
Πρώτος ο Νίκος Οικονομίδης, το 1988, διείδε την ανάγκη εκπόνησης μιας επιστημονικής μελέτης που θα είχε ως αποκλειστικό αντικείμενο την επίκληση με την οποία συνήθως ξεκινά η επιγραφή πάνω σε ένα μολυβδόβουλλο. Στόχοι λοιπόν της παρούσας διατριβής αυτής ήταν: η συγκέντρωση όλων των δημοσιευμένων σφραγιστικών επιγραφών με επίκληση και η ομαδοποίηση – κατηγοριοποίηση των επικλήσεων ανάλογα με το θείο πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται. Η παρουσίαση της αρχής και της εξέλιξης των επικλήσεων στα θεία πρόσωπα, τόσο όσον αφορά τις επιλογές των θείων προσώπων όσο και την γλωσσική μορφή των επιγραφών με επικλήσεις. Η αναλυτική παρουσίαση α) ανά θείο πρόσωπο και β) ανά αιώνα σε συνδυασμό, όπου ήταν δυνατόν, με μαρτυρίες από άλλες βοηθητικές επιστήμες. Η συγκριτική μελέτη επικλήσεων πάνω σε σφραγίδες, με αντίστοιχες επικλήσεις επιγραφών σε αντικείμενα ή άλλα έργα μικροτεχνίας, εκκλησιαστικά ή κοσμικά κτίρια. Η διερεύνηση των συνθηκών που κάθε φορά οδηγούσαν α) στις απότομες ή σταδιακές αλλαγές όσον αφορά την επιλογή των θείων προσώπων στις επικλήσεις και β) τις παρεκκλίσεις από τις γενικευμένες τάσεις τόσο στο εκφραστικό τυπικό όσο και στο επικαλούμενο πρόσωπο. Η διερεύνηση θεολογικών και κοινωνικοπολιτικών τάσεων σε σχέση με τις επιλογές των επικαλούμενων θείων προσώπων. Η περιοδολόγηση του φαινομένου των επικλήσεων σε θεία πρόσωπα πάνω σε σφραγιστικές επιγραφές με την παρουσίαση των κύριων χαρακτηριστικών κάθε περιόδου. Και τέλος η κατάρτιση αξιόπιστων πινάκων και εξαγωγή στατιστικών που οδήγησαν στη διατύπωση σχετικών παρατηρήσεων και μπορούν να αξιοποιηθούν από τη γενικότερη επιστημονική έρευνα.Από τη στιγμή ανάληψης του θέματος της παρούσας διατριβής κατέστη σαφές ότι βασική προϋπόθεση ήταν η συγκέντρωση και καταγραφή του συνόλου σχεδόν των δημοσιευμένων σφραγίδων με επίκληση. Για τον λόγο αυτόν ξεκίνησε η αποδελτίωση των δημοσιευμένων σφραγιστικών συνταγμάτων, άρθρων και καταλόγων δημοπρασιών, όπου ήταν αυτό δυνατόν. Όταν αποδελτιώθηκαν όλα τα δημοσιευμένα corpora, μεμονωμένα άρθρα, οι κατάλογοι δημοπρασιών και τα Studies in Byzantine Sigillography συγκεντρώθηκαν 11000 σφραγίδες. Ωστόσο, πριν την πραγμάτευση των επικλήσεων κρίθηκε σκόπιμο να ξεκαθαριστεί, σε ξεχωριστό κεφάλαιο, το πρώτο, τι θεωρούμε ως επίκληση. Από το εύρος των επικαλούμενων προσώπων έγινε φανερό ότι η μελέτη των επικλήσεων έπρεπε να διαιρεθεί σε 4 κεφάλαια, όπου θα περιλαμβάνονταν οι επικλήσεις προς τον Κύριο, τη Θεοτόκο, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και τους αγίους. Η συγκριτική μελέτη των επικλήσεων πάνω σε σφραγίδες, έργα Μικροτεχνίας, εκκλησιαστικά ή κοσμικά κτίρια οδήγησε την έρευνά μας σε πολλαπλά συμπεράσματα για τον χώρο της Βυζαντινής Σφραγιστικής, με κυριότερο τη διαμόρφωση, με βάση τα αριθμητικά δεδομένα των επικλήσεων, τριών περιόδων: την Περίοδο Α’ (4ος – 7ος αι.) όπου η αναγραφή επίκληση αποφεύγεται προκειμένου ο κάτοχος της σφραγίδας να αποφύγει τυχόν επιπλοκές, λόγω θεολογικών διαφοροποιήσεων από την κεντρική εξουσία. Την Περίοδο Β’ (8ος – 10ος αι.), όπου η αναγραφή επίκλησης είναι απαραίτητο στοιχείο της σφραγιστικής επιγραφής και τέλος την Περίοδο Γ’ (11ος – 15ος αι.), όταν κυριαρχούν τα έμμετρα μολυβδόβουλλα. |
