Bir kralın Mops (veya Mucks) adındaki oğlu: Kurgu yazıtlar, Pylos ile Karatepe arasındaki antik hikaye anlatıcılığı ve isim kayıtları

Autor: Diether Schürr
Jazyk: němčina
Rok vydání: 2018
Předmět:
Zdroj: Volume: 17 11-23
Gephyra
Gephyra, Vol 17, Pp 11-23 (2019)
ISSN: 1309-3924
2651-5059
Popis: Karatepe’de (Kilikya)hanedanlığın kurucusu olarak Muksasveya MPŠ’den kesin olarak bahseden, uzun Fenike ve Luvi hiyeroglif yazıtlarınınkeşfinden sonra, bu isim doğrudan efsanevi Yunan kâhini Mopsos ileilişkilendirildi. Çünkü bazı yazarlar onun Troya’nın düşüşünden sonraPamphylia’ya ve sonra Kilikya’ya seyahat ettiğini, hatta Kilikya’da hükümsürdüğünü bildirirler. Bu isimler diğer erkek adlarıyla da bağlantılıydı:Mykenli Mokwsos, Hititmetninde Muksus, (Yunanuyarlamasında) Lidyalı ismi Moksos ve son olarak Frigyalı Muksos. Hatta ünlü arkeolog James Mellaart Büyük Kral’ın Muksusismindeki oğlunun Ashkelon kentine geldiğini belirttiği ve kısa bir süre önceyayımlanmış olan Bronz Çağı’na ait Luvice bir yazıt kurgulamıştır. Athenaeus’­un“Deipnosophistler” eserinde bahsettiği Lydialı Mopsos da aynı şekildesunulmuştur.Hikâye anlatıcılığınaböylesi bir güven olgusu yerleştirmeden, hem de geç, çok geç ve tam anlamıyla güvenilirolmadan, Kilikyalı MPŠ’nin, çok daha geç bir dönemde Yunan Mopsos ile özdeşleştirilmişolduğunu varsaymak ve hanedan kurucusunun neden iki benzer, fakat farklıisimlere sahip olduğunu açık bırakmak daha kolay gelmiştir. Bu kurucunun BronzÇağı’na ait olduğunu gösteren hiçbir şey yoktur. Aksine Adana yakınlarındakiÇineköy’den bir Luvi hiyeroglifindeki bağışçı kral onun “torun”udur ve bu büyükihtimalle, sadece onun soyundan gelen birisi olarak değil doğrudan doğruyasözcük anlamıyla “torun” olarak anlaşılmalıdır. Mikenli Mokwsos gerçekten Batı Anadolu’da Muksus olarak uyarlanmış olabilir ve bu Lidya’ya aktarılmış, sonra ilkinFriglere ve daha sonra ise Friglerden Luvilere aktarılmış olabilir: bu birismin yolculuğu olup uydurma bir kâhinin seyahatleri değildir. Ancak Anadolu’datespit edilen isimlerin Mikenceden türetildiği fikri ikna edici değildir;isimler basit bir şekilde bunlardan bağımsız olabilirlerdi.MPŠ adının Mopsos’tan türediği fikri sadece Kilikyahanedanlığının Yunan kökenli olmasına değil, aynı zamanda Kilikya’da erken birYunan varlığına dair güçlü bir inanca sebep olmuştur. Bununla birlikte budüşünce için daha fazla dayanak bulunmamaktadır: ne kraliyet isimleri Á-wa/i+ra/i-ku-sa (Euarchos?) ve Wa/i+ra/i-i-ka-sá (Wroikos?) için bir Yunankökeni, ne Karatepe’deki Baal isimlendirmesi olan KRNTRYŠ (başka yerdebelgelenmemiş olan κορυνητήριος? sıfatı) için bir Yunan kökeni, ne deHomeros’un Akhaialılarının Hiyawa ile ilişkilendirilmesi buna dayanaksayılabilir. Kilikya’da Helenistik Dönem öncesine ait hiçbir Yunanca yazıtın olmamasızaten zayıf olasılığı olan bu türden açıklamaların karşısında durmaktadır ve buda belirleyicidir.
After the discovery of the long Phoenician and Hieroglyphic Luwianinscriptions of Karatepe (Ci­licia), which mention a certain Muksas or MPŠ as the founder of adynasty, this name was immediately linked with a fabled Greek seer namedMopsos, because some authors tell that he traveled, after the fall of Troy, toPamphylia and also to Cilicia and even ruled there. These names were linkedwith other male names too: Mycenaean Mokwsos(?), Muksus in a Hittite text,the Lydian name (in Greek adaption) Moxos and, finally, Phrygian Muksos. The famous archaeologist JamesMellaart even invented a long Bronze Age Hieroglyphic Luwian inscription,published recently, where a Great King’s son named Muksus came to the city of Ashkelon, as did the Lydian calledMopsos in the ‘Deipnosophists’ of Athenaeus.Without placing such confidence in storytelling, late and very late andnot altogether trustworthy, it is easier to suppose that the Cilician MPŠ wasidentified with the Greek Mopsos only much later and to leave open why thefounder of the dynasty had two similar but different names. And not­hing speaksfor a Bronze Age date for this founder – on the contrary, in the HieroglyphicLuwian inscription from Çineköy near Adana the donating king is his grandchild,and this must probably be taken literally, not merely as ‘descendant’. TheMycenaean Mokwsos mayindeed have been adapted in West Anatolia as Muksus, and this handed down in Lydia and then first taken over byPhrygians and later by Luwians from Phrygians: travels of a name and nottravels of the fabled seer. It is however not cogent that the names attested inAnatolia are derived from Mycenaean; they could be easily independent.The supposed derivation of MPŠ from Mopsos hasled to the strong belief, not only in a Greek origin for the Cilician dynasty,but also in an early Greek presence in Cilicia. However, there are no morereliable props for it: neither a Greek origin for the royal names Á-wa/i+ra/i-ku-sa (Eu­archos?) and Wa/i+ra/i-i-ka-sá (Wroikos?), nor onefor KRNTRYŠ, an epiclesis of Baal in Karatepe (an otherwise unattestedadjective κορυνητήριος?), nor linking Hiyawa with the Achaeans of Homer. Against the mere possibility ofsuch explanations stands the total lack of Greek inscriptions in Cilicia beforeHellenistic times, and this is decisive
Dem Historiker Xanthos, der Lyder genannt und im 5. Jh. v. Chr. lebend, wurde eine seltsame Geschichte zugeschrieben, die einen Lyder namens Mopsos mit der Stadt Askalon, dem heutigen Aschkelon im Süden Israels, verbindet. Er habe da wegen ihrer Hybris die Atargatis [eigentlich eine Göttin] zusammen mit ihrem Sohn Ichthys [Fisch] in einem See ertränkt, und sie sei von Fischen gefressen worden – offenbar eine krude euhemeristische Erfindung. Athenaios führt sie – nicht mehr als zwei Sätze – in den ‚Deipnosophistai‘ (VIII 37) nach dem Historiker Mnaseas an. Da Mopsos ein griechischer Name (vor allem von zwei sagenhaften Sehern) ist1 , dürfte er hier an die Stelle des gräzisierten lydischen Namens Moxos getreten sein: Nikolaos von Damaskus berichtet von einem Lyderkönig dieses Namens, und er hat mit dem Mopsos des Xanthos das Ertränken in einem See gemeinsam2.
Databáze: OpenAIRE
Externí odkaz: