| Přispěvatelé: |
Ünlügenç, Ulvi Can, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Ünlügenç, Ülvi Can, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı |
| Popis: |
Bu çalışmada Doğu Toroslar sistemi içerisinde yer alan Yazıhan ? Hekimhan havzasının bir kesimini kapsayan Yazıhan ve çevresinin tektono-stratigrafisi incelenmiştir. Bölgede, Üst Jura'dan Kuvaterner'e kadar geçen jeolojik dönemlerde değişik yaşlarda formasyonlar yüzeylemektedir.Bölgenin temelini Üst Jura-Alt Kratese yaşlı mikritik yapılı ve yer yer dolomitik kireçtaşlarından oluşan açık şelf ortamında çökelen Horasançal formasyonu oluşturmaktadır. Geç Kampaniyen sırası ve sonrasında olasılıkla kuzeyden güneye doğru bindermeler ile Hocalıkova ofiyoliti temelde yer alan Horasnaçal formasyonunu tektonik dokanakla üzerlemektedir. Geç Kampaniyen?Erken Maastrihtiyen'de tektonik aktivite ile denetlenen bir havzada transgresif olarak Hekimhan formasyonu havzanın kenar kesimlerinde (sıg denizel-sahil çizgisi çökelleri) çökelmiştir. Hekimhan Formasyonun tabanında bulunan Kesikköprü üyesi akarsu?delta ve kısmen de sığ denizel ortamlarda, Karatepe ve Kızılkaya üyeleri ise sığ deniz-resif ortamında çökelmiştir. Bu formasyonu havzanın güneyinde Paleosen yaşlı alüvyal yelpaze çamurtaşı ara tabakalı çakıltaşlarından oluşan Medik formasyonu açısal uyumsuzlukla üzerlemektedir. Medik formasyonunun üzerine başlıca çakıltaşı, kumtaşı, kireçtaşı-marn ardalanmasından oluşan Orta?Üst Eosen yaşlı ve genelde lagün, kumsal, şelf ortamlarında çökelen Tohma formasyonu açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Bu birimi volkanik aktivite ile kesen ve uyumsuz olarak örten ve başlıca andezit, taraki-andezitlerden oluşan Üst Eosen yaşlı Leylek volkanitleri gözlenmektedir. Volkanitlerin üzerine uyumsuz olarak gelen sığ denizel (şelf) ortamda başlıca kırıntılı kireçtaşlarından oluşan Akitaniyen yaşlı Çavuş formasyonu gelmektedir. Çavuş formasyonu üzerine de sığ denizel (açık şelf) kökenli kırıntılı kireçtaşı, marn ve resifal kireçtaşı istifi ile belirgin olan Burdigaliyen yaşlı Ansurçay formasyonu açısal uyumsuzlukla üzerlemektedir. Ansurçay formasyonunu tabanda başlıca taban konglomerası ile başlayan çamurtaşı-kumtaşı ve tüf-killi kireçtaşı ardalanmasından oluşan Alt Miyosen yaşlı Akyar formasyonu açısal uyumsuzlukla üzerlemektedir. Akyar formasyonu üzerine de yine uyumsuz olarak başlıca bazaltlardan oluşan Orta?Üst Miyosen yaşlı Yamadağ volkanitleri gelmektedir. Yamadağ volkanitleri üzerinde Orta Miyosen yaşlı gölsel ortamda çökelmiş ve tektonik olarak aktif bölgeleri işaret eden yumuşak-sediman deformasyon yapılarını içeren Parçikan formasyonu yer almaktadır. Parçikan formasyonu üzerinde ise Pliyo-Kuvaterner yaşlı çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşlarının ardalanımından oluşan ve başlıca alüvyal yelpazesi ve örgülü nehir ortamlarında çökelmiş olan Mısırdere formasyonu yer almaktadır. Bölgedeki en genç birimler olan Kuvaterner yaşlı alüvyon yelpazeleri, taraça ve alüvyonlar diğer bütün birimler üzerinde açısal uyumsuzlukla yer almaktadır.Bölgede incelenen ve tanımlanan stratigrafiye göre, 2 farklı dönemde gelişen transgresif evreden söz edilebilir. Birinci dönem; Geç Maastrihtiyen'de Hocalıkova ofiyolitinin bölgeye yerleşmesi ile kabuk kalınlığı artmış, dolayısıyla bölge yükselerek denizel havzanın bazı kesimleri kara haline dönüşmüştür. Bu evrede gerilmeli kuvvetler etkisi ile Geç Kampaniyen'de Yüksekova-Baskil yayı kuzeyinde yay gerisinde (ensialik) bir havza açılmış, bu havza Geç Maastrihtiyen döneminde olgunlaşmış ve Orta Eosen'de havza kapanmaya başlamış, Üst Eosen döneminde gelişen karasal kökenli volkanizma ile de (Leylek volkanikleri) birinci transgresif evrenin sonuna gelinmiştir. Havzanın kapanma evresinin sonlarına doğru Oligosen döneminde bölge tamamen karasal ortam haline dönüşmüş olup taban kesimlerde Leylek volkaniklerinin çakıllarını kapsamaktadır. Oligosen sonunda ikinci dönem transgresif evre başlamış olup, bölge kısmen sığ deniz kısmen de göl ortamlarının bulunduğu bir çökelme havzası haline gelmiştir. Erken?Orta Miyosen döneminde başlayarak günümüze kadar geçen zamanda sol yanal doğrultu atımlı Malatya Faz Zonu'nun etkisi genç çökeller içerisinde gözlenmiştir. Özellikle Geç Miyosen ve Pliyosen yaşlı birimlerde yumuşak-deformasyon yapıları gelişmiştir. Yine Geç Miyosen döneminde havzayı sınırlayan Malatya Fay Zonu boyunca gelişen transtensional ve transpresyonal hareketler etkisi nedeniyle yersel çöküntü ve yükselim alanları gelişmiştir. Bu dönemde, deniz etkisinden uzak kesimlerde uzak transtension etkilerle gelişen çöküntü alanlarda fay zonu boyunca yersel kapalı havzalarda gölsel çökelimler (Parçikan formayonu) gelişmeye başlamıştır. Pliyo-Kuvaterner döneminde gelişen karasal çökellerin varlığı ikinci dönem transgresif evreninin son dönemini temsil etmektedir Tectono-stratgraphy of some part of the Yazıhan-Hekimhan basin within the eastern Tauride system around Yazıhan and its surroundings area have been investigated in this study. Various formations ranking in age from Upper Jurassic to Quaternary are observed in the area.Upper Jurassic-Lower Cretaceous age Horasançal formation which mainly made up of micritic and partly dolomitic limestone deposited in outer shelf form the basement rock unit of the area. Hocalıkova ophiolites which probably thrusted into the area from North to the South during and after late Campanian tectonically overlie the Horasançal formation. Hekimhan formation transgresivelly deposited during late Campanian-early Maastrichtianaround the tectonically controlled basin to the edge of the basin (shallow marine-shore line sediments). Hekimhan formation was deposited partly in a fluvial-delta and partly very shallow marine environments at the base (Kesikköprü member) and shallow marine-reefal environments to the top (Karatepe and Kızılkaya members). Palaeocene age Medik formation, which mainly made up of mudstone intercalated pebblestone of alluval fan deposits, overlies this unit with angular unconformity to the South of the basin. Middle-Upper Eocene age Tohma formation that generally was deposited in lagon, beach and shelf environments comprising mainly pebblestone, sandstone, limestone-marl rests on the Medik formation with an angular unconformity. This unit is cut and unconformably covered by volcanic activity of Upper Eocene Leylek volcanics that contains andesite and trachiandesite. Aquitanian age Çavuş formation, which was deposited in shallow marine (shelf) environment comprising mainly detrital limestone, rest unconformably on the volcanics. Burdigalian age Ansurçay formation, which was deposited in shallow marine (open shelf) conditions comprising mainly detrital limestone, marl and reef limestone, rests on the Çavuş formation with angular unconformity. Lower Miocene age Akyar formation which starts with basal conglomerates and mainly made up of mudstone-sandstone and tuff-limestone alternations, overlies the Ansurçay formation with angular unconformity. Middle-Upper Miocene age Yamadağ volcanics comprising mainly basalts unconformably rests on the Akyar formation. Middle Miocene age Parçikan formation, which deposited in a lacustrine settings presenting soft sediment deformations indicating tectonically active areas, are seen on the Yamadağ volcanics. Plio-Quaternary age Mısırdere formation, which was deposited in alluvial fan and braided river enviroments comprising mainly pebblestone, sandstone, and mudstone alternations, rest on the Parçikan formation. Quaternary age alluvial fan, terrace and alluviums are the youngest sediments of the area and unconformably rest on all the older units.According to investigated and determined stratigraphy; 2 different transgressive stage can be distinguished. First stage; crustal thikness increased during the emplacement of Hocalıkova ophiolites during the late Maastrichtian, thus, some terrestrial areas appeared within the marinal basin due to uplifting. Due to affects of tensional forces at this stage a basin was opened to the north of Yüksekova-Baskil arc (ensialic) at the back arc area, this basin got matured during late Maastrichtian and the basin started to close during middle Eocene, this was followed by developement of terrestrial volcanism (Leylek volcanics) which is the end of first transgressive stage. By the end of the closing stage of the basin during Oligocene, the area totally turn into the terrestrial environment conditions where the pebbles of Leylek volcanics are observed at the basal part. The second transgressive stage started by the end of the Oligocene, thus, some areas turned into shallow marine and partly into the lacustrine setting environments. The affects of left lateral strike-slip Malatya Fault Zone from Early to Middle Miocene up to the recent period are observed within the young sediments. Particularly, soft sediment deformation structures were formed in the late Miocene and Pliocene sediments. Also, local depression and uplifting areas were formed due to transtensional and transpressioal movements formed during late Miocene along the Malatya Fault Zone that limits the basin. At this stage, lacustrine sediments, which was deposited at the depression areas formed by the affects of transtension away from the marine areas along the fault zone, started to ealuate (Parçikan formation). Presence of Plio-Quaternary terrestrial sediments represent the end of the second transgressive stage. 159 |
