| Popis: |
Bilinen ilk matbu mushaf 1537/1538 yılında İtalyan matbaacı Aleksandro Paganini tarafından Venedik'te basılmıştır. Bunu 1694 tarihinde Almanya ve 1787 yılında Rusya'da yapılan basımlar takip etmiştir. Avrupa'da yapılan ilk basımdan yaklaşık üç asır sonra 1801 yılında Kazan'da tabedilen mushaf ise Müslümanlar tarafından basılan ilk mushaf olmuştur. Mushafların matbaalarda çoğaltılması beraberinde pek çok problemin de gündeme gelmesine sebep olmuştur. Bu problemlerin ortaya çıkmasına sebep olan hususlardan biri tek seferde binlerce hatalı mushafın piyasaya sürülmesine engel olacak bir denetim mekanizmasının bulunmamasıdır. Öte yandan mushaf basımında hangi kriterlerin esas alınacağı da belirsizdir. Bu bağlamda ilk defa mushafın hattatlar marifetiyle çoğaltıldığı dönemde gündeme gelen Resm-i Osmanî'ye ittiba meselesi, matbuat döneminde tekrar gündeme gelmiştir. Bu çalışmada şekil-zabt ve imla hususiyetleri birbirinden farklı olan üç mushaf ele alınmıştır. Öncelikle 1787 yılında Petersburg'ta, 1801'de Kazan'da basılan mushafların şekil-zabt ve imla özellikleri incelenmiş, bunlar arasıdaki benzerlik ve farklar ortaya koyulmuştur. Bununla birlikte söz konusu mushafların Resm-i Osmânî'ye ittiba eden ilk matbu mushaf olma ihtimali göz önünde bulundurularak bunlar mushaf imlası bakımından değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ayrıca Kazan Mushafları'nın hangi denetim mekanizmaları tarafından, hangi esaslar ve yöntemler doğrultusunda basıldığı sorularına cevap aranmıştır. Bu bağlamda 1859 yılında Kazan'da basılan mushafları tashih etmekle görevlendirilen Şihâbuddîn Mercânî'nin, Kazan bölgesindeki mushaf basımında ve mushafların imla ve zabt özelliklerinin tayininde nasıl bir görev ifa ettiği tespit edilmiştir. Bu konuda Mercânî'nin musahhihlik vazifesinde bulunduğu esnada kaleme aldığı el-Fevâidu'l-Muhimme isimli eseri esas alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Mushaf İmlası, Matbuat Dönemi, Kazan Mushafları, Mushaf Tarihi, Mercânî, el-Fevâidu'l-Muhimme. The first known printed edition of mushaf was published in Venice in 1537/1538 by the Italian printer Aleksandro Paganini. This was followed by the editions in Germany in 1694 and in Russia in 1787. About three centuries after the first edition in Europe, the mushaf printed in Kazan in 1801 was the first mushaf to be published by Muslims. The reproduction of mushafs in printing houses bring about many problems. One of the issues that have led to these problems is the lack of an audit mechanism to prevent the release of thousands of faulty mushafs at once. On the other hand, it is unclear which criteria will be taken as basis in mushaf printing. In this context, the issue of keeping up with Rasm Al-'Uthmani, which was first raised in the period when mushaf was reproduced by calligraphers, came to the agenda again during the printing period. In this study, three mushafs which are different from each other in terms of form-zabt (rasm al-mushaf) and spelling (rasm al-mushaf) are discussed. First, the form-zabt and spelling characteristics of the mushafs published in Petersburg in 1787 and in Kazan in 1803 were examined and the similarities and differences between them were revealed. However, these mushafs were evaluated in terms of rasm al-mushaf, taking into consideration the possibility of being the first printed mushaf keeping up with Rasm Al-'Uthmani. Also, the answers were sought for the questions by which control mechanisms, and with which principles, and methods the Kazan Mushafs were published. In this context, It has been determined how Şihâbuddîn Mercânî, who was assigned to correct the mushafs published in Kazan in 1859, performed his task in mushaf printing and determining the spelling and zabt characteristics of mushafs in Kazan region. In this regard, al-Fevâidu'l-Muhimme, which was written by Mercânî during his job as proofreader, was taken as the basis. Keywords: Mushaf Orthography, Printing Period, Kazan Mushafs, Mushaf History, Mercânî, al-Fevâidu'l-Muhimme. 174 |
