| Popis: |
Molla Nasreddin dergisi Azerbaycan edebiyatının ilk resimli mizah dergisidir. 1906-1931 yılları arasında neşredilmiştir. 1906-1917 yılları arasında Tiflis'te, 1921'de Tebriz ve 1922-1931 yılları arasında da Bakü'de yayımlanmıştır. Azerbaycan Türkçesiyle neşredilen dergi toplam yedi yüz kırk sekiz sayıdır. Yayınladığı satirik yazılar, karikatürler ve yazar kadrosuyla dikkat çeken Molla Nasreddin, zaman zaman Çar yönetimi tarafından kapatılmış olmasına rağmen yirmi beş yıl yayın hayatında kalmayı başarmıştır. Molla Nasreddin dergisi Azerbaycan edebiyatı ve basınında bir döneme damga vurmuştur. Başyazarı Celil Memmedguluzade ve Mirza Elekber Sabir, Ömer Faig Nemanzade, Mirza Said Ordubadi gibi yazar, şairler ile Ezim Ezimzade gibi karikatüristler Molla Nasreddin dergisinin etrafında toplanarak 'Molla Nasreddincilik' denilen yeni bir edebi akım meydana getirmişlerdir. Molla Nasreddinciler olarak adlandırılan bu aydınların, Azerbaycan Türklerinin bilinçlenmesi adına siyaset, kültür, ekonomi, sanat gibi birçok alanda yazıları yayımlanmıştır. Bu yazıların birçoğu satirik olduğu için Molla Nasreddin dergisinin üslubu çağdaşlarından ayrılmıştır. Bu durum ise derginin en belirgin özelliklerinden biridir. Dergide yayımlanan tüm türlerde mizahi bir tavır yakalamak zor değildir. Çünkü derginin amacı kara mizah ile topluma doğru olanı gösterebilmektir. Bu açıdan Molla Nasreddin dergisi çoğunlukla dil, din, kadının toplumdaki yeri ve eğitimdeki aksaklıklara değinmiştir. Ayrıca toplumu gericiliğe iten gelenekler, din adamlarının çıkarları uğruna dini sömürmeleri, idarecilerin Azerbaycan Türkleri üzerinde hâkimiyet kurma çabaları da Molla Nasreddincilerin mizah çemberinden geçmiştir. İlk sayısından itibaren Azerbaycan Türklerinin problemlerine değinmeyi amaçlayan dergi yazarları, aynı zamanda doğu ülkeleriyle de ilgilenmiştir. Bu durum derginin daha geniş kitleler tarafından okunmasını sağlamıştır. Sesini duyurabildiği tüm toplumlar tarafından oldukça beğenilen Molla Nasreddin dergisi işlediği konular ve yayınladığı türler bakımından hem toplumsal hem de edebi yönü kuvvetli bir dergi olma özelliğine sahiptir.Anahtar Kelimeler: Molla Nasreddin, Mizah, Azerbaycan edebiyatı, Azerbaycan basını, Celil Memmedguluzade Mollah Nasreddin is the first humorous pictorial in Azerbaijani literature. It was published between 1906-1931. It was published in Tbilisi between 1906-1917, in Tabriz in 1921, and in Baku between 1922-1931. Published in Azerbaijan Turkish, the magazine has a total of 748 issues. Although it was closed down by tzardom from time to time, Mollah Nasreddin with its remarkable satirical text, caricatures and staff succeeded to survive for twenty five years. Mollah Nasreddin magazine had a very important place in Azerbaijani literature and media for a period. Lead writer Celil Memmedguluzade and writers such as Mirza Elekber Sabir, Ömer Faig Nemanzade, Mirza Said Ordubadi, caricaturists such as Ezim Ezimzade gathered around Mollah Nasreddin magazine and pioneered a literary movement called 'Mollah Nasreddinism'. Known as Mollah Nasreddinists, many texts of these intellectuals in the fields of politics, culture, economics, and art were published in order to awake Azerbaijan Turks. As many of those writers were satirical, Mollah Nassreddin's style was different from its contemporaries. This is one of the most remarkable features of the magazine. In any genres of the magazine it is not hard to find a humorous style. Because, the aim of the magazine was to show the truth to the society through black humour. Hence, Mollah Nasreddin mentioned language, religion, place of woman in society and problems in education. Besides, traditions that gave way to bigotry, men of gods using religion for their interests and attempts of governors for establishing dominance over Azerbaijan Turks became Mollah Nasreddin's concerns. From its first issue, writers concerned with East countries as well as problems of Azerbaijan Turks. This enabled magazine to be read by larger masses. Mollah Nasreddin, which was liked by those who read it, was a very strong literary and social magazine in terms of subjects it dealt and genres published.Keywords: Mollah Nasreddin, Humour, Azerbaijani literature, Azerbaijani media, Celil Memmedguluzade 272 |
