| Popis: |
Bu çalışmada Özbekçedeki soru sözcükleri, bu sözcüklerle kurulan soruların işlevleri ya da soru dışında işaret ettiği anlamlar, soru ekleri ve ekli soruların kazandığı işlevler incelenmiştir. Cevap isteyen sorular ve cevap istemeyen sorular olarak iki ana başlık altında toplayıp yapısal ve anlamsal boyutlarıyla değerlendirdiğimiz soruların malzemesini günümüz Özbekçesini temsil eden yazarlara ait eserler oluşturmuştur. Çalışmada kullanılan ve Özbekçeye ait dil özelliklerini büyük ölçüde yansıtan malzememiz, soru yapılarının farklı kullanım alanlarını ve sıklıklarını daha net tayin edebilmek açısından farklı türdeki edebî metinlerden seçilmiştir. Çalışma dört bölümden oluşmuştur. İlk bölüm olan Giriş'in ardından, soru türleri incelenmiş, ikinci bölümde cevap isteyen soruların tamamı, üçüncü bölümde ise cevap istemeyen soruların tamamı değerlendirilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünü ise Sonuç oluşturmuştur.Tezin Giriş bölümünde çalışmanın konusu, amacı, kapsamı ve kullanılan yöntem hakkında bilgiler verilmiş, kuramsal bir alt yapı oluşturmak amacıyla sorunun tanımı, evrensel bazı dilbilimsel görüşler ve önemli bazı dilbilimsel kuramlarla ilişkisi ve günümüz Özbek dilbilimi açısından soru yapıları üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur. Soru üzerine yapılan açıklama ve yaklaşımlar sıralandıktan sonra Özbekçedeki soru türleri incelenmiştir. İkinci bölümde cevap isteyen sorular başlığı altında evet/hayır soruları, soru sözcükleriyle kurulan sorular, ezgi soruları ve sorunun yardımcılarıyla kurulan sorular kullanışlarına göre tasnif edilmiştir. Sözcük türü bakımından değerlendirilen soru sözcükleri, zamir, sıfat ve zarf işlevinde kullanışlarına göre sınıflandırılmıştır. Cevap istemeyen soruların değerlendirildiği üçüncü bölümde ise soru ekleri ya da soru sözcükleriyle kurulan retorik sorular, alternatif sorular, yansıma sorular, zincirleme sorular, pratik sorular, cevap istemeyen ezgi soruları ve gömülü sorular incelenmiştir. Bu bölümde ayrıca soru yardımcılarıyla kurulan sorular da yer almaktadır.Çalışmanın Sonuç bölümü olan dördüncü bölümünde, diğer bölümlerde elde edilen bilgiler göz önüne alınarak, Özbekçenin soru yapıları, soru sözcükleri, bu sözcüklerle kurulan soruların işlevleri ve kullanım sıklığı ile ilgili yorumlara yer verilmiş, Türkçeyle olan benzer ve ayrılan yönleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca genel olarak soru konusuyla ilgili bir değerlendirme yapılarak bu konunun Özbek dilbilimi açısından önemi üzerinde durulmuştur. Anahtar Sözcükler: Soru, Soru Sözcükleri, Soru Yapıları, Özbekçe, Dilbilim. In this study, the question words in Uzbek, the functions of the Questions based on these words and the denotations apart from Questions the interrogative articles and the functions of these articles have been analyzed in Uzbek language. The material that reflects Uzbek language stuctures in great extent and used in this study is selected from different various literary sources and texts in order to determinethe frequences and the different fields of question structures.This study consist of four chapters. In the introduction part question types have been analyzed. In the second part, the complete part of questions requiring answers and in the third part, the complete questions of non-recuiring answers have been assessed. The final chapter of the thesis consists of the Conclusion part. In the introduction, the content, the aim, the subjects and the methods used of this study have been informed and fort he purpose of constructing, theoretical framework definition of the questions, some global linguistic point of views were stressed and some linguistic theories were related and interms of Uzbek linguistics, question structures were extensively elaborated. After arranging the approaches and explanations on the questions, Uzbek question types were analyzed in order.In the second chapter yes/no questions under the heading questions requiring answers questions based on the question words, intonations and the questions which are made by the appendix of questions were categorizedin terms of usages. Question words assessed by lexis type were categorized into three groups, pronouns, adjectives and adverbs. In the third chapter which includes questions non-requiring answers, interrogative articles, rhetorical questions, comprised by question words alternative questions, reflection questions sequence questions, partical questions, the intonations requiring non answers and the embedded questions were analyzed. In this section questions that are comprised by question appendix are also included. The fourth chapter which composes the Conclusion part, by taking above mentioned chapters into consideration, Uzbek question marks, question words, question functions taht is basd on these words and the frequences of these questions were involved in this section. The similarities and differences between Turkey Turkish and Uzbek language were elaborated and beside this, the importance of Uzbek linguistics was emphasized by making an assessment of question in Uzbek language. Keywords: Question, Question Word, Question Structure, Uzbek Language, Linguistic. 370 |
