| Popis: |
İnsan sağlığına ve çevreye zararlı hava kirleticilerin birçok türünü içeren uçucu organik bileşikler (UOB), günlük hayatta kullanılan çeşitli ürünlerde var olduğu gibi pek çok iç ve dış ortam havasında da bulunabilmektedir. UOB?lerin fotokimyasal duman oluşumunu başlatmak ve küresel ısınmaya katkıda bulunmak gibi insan sağlığına dolaylı etkilerinin yanında, kansere yol açma gibi doğrudan etkileri de vardır. Çeşitli ortam havalarındaki UOB konsantrasyonlarının ölçülmesi, kirlilik kaynaklarının ve fotokimyasal duman oluşumundaki tepkime mekanizmalarının belirlenmesi, insan sağlığına olan etkilerin incelenmesi ile iç ve dış ortam havası için konulan sınır değerlere uygunluğun değerlendirilmesi gibi birçok nedenle gerekmektedir. Uçucu organik bileşiklerin havadaki konsantrasyonları zamana ve yere göre değişebilir. Ölçüm teknikleri, bu değişiklikleri izlemeye uygun olacak ve farklı çevrelerde kullanılacak şekilde planlanmalıdır.Bu çalışmada yoğun endüstriyel faaliyetlerin yanı sıra bir çanak içinde konumlanmış olması nedeniyle ciddi derecede kirlilik sorunu yaşayan ve kanser nedeniyle ölümlerin Türkiye ortalamasının üç katı olduğu Dilovası ilçesinde dış ortam havasındaki UOB?lerin belirlenmesi ve izlenmesi amacıyla uzun sureli pasif örnekleme yönteminin çevre şartlarında değerlendirilmesi yapılmıştır. Örnekleme alanından Tenax TA içeren eksenel örnekleyiciler ve pasif örnekleme yöntemi ile toplanan dış ortam hava örneklerinde 38 uçucu organik bileşik, toplanarak Termal Desorplama - Gaz Kromatografi - Kütle Spektrometresi (TD-GC/MS) analiz sistemi ile SIM (Seçilmiş İyon İzleme) modunda belirlenmiş ve ölçülmüştür. Çevresel gerçek alınım hızları 8 günlük bir ön çalışma ile belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca uzun sureli pasif örneklemede sürenin etkisi 3 ayrı dönemde aktif örnekleme ile paralel ölçümler yapılarak incelenmiştir. Örnekleyici tipinin etkisini incelemek amacıyla Tenax TA içeren eksenel ve radyal pasif örnekleme tüpleri, örnekleme alanında dış ortam havasında bulunan bileşikleri tutma miktarları karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: UOB; pasif örnekleme, aktif örnekleme; alınım hızı (Up) Volatile organic compounds (VOCs) which include many harmful air pollutants can occur in non-industrial indoor and outdoor air as well as industrial workplaces and also in various materials used in daily life. Many of the volatile organic compounds are precursors of photochemical oxidant pollution and some contribute to global warming by causing ozone depletion. VOCs play a direct role in toxic and carcinogenic health effects. Atmospheric concentrations of volatile organic compounds have to be measured for various reasons such as to determine origin, studies on health effects and to check the aggreabilty to regulatory limit values. VOC concentrations in air could change with time and place. Measurement techniques should be designed to coop with these changes and for different environments. In this thesis the sutability of long term passive sampling method was investigated to determine the VOCs? profile and to measure concentrations in outdoor air in Dilovası which is located in a busy industrial site and a bowl shaped area which have serious pollution problems and deaths caused by cancer in the area is three fold higher than averages in general of Turkey. 38 volatile organic compounds were determined and measured in the outdoor air samples which were collected at the sampling field on Tenax TA containing tubes by passive sampling and analyzed using thermal desorption - gas chromatography ? mass spectrometry detector system in SIM (selected ion monitoring) mode. Environmental real uptake rates were determined for successive 8 days, prior to monitoring to predict the effect of uncertainty on the results. Effect of sampling time on the long-term passive sampling was also investigated by parallel active sampling in 3 seperate periods. Axial and radial diffusive samplers packed with Tenax TA were compared by means of collected amounts of the compounds on the samplers in different sampling periods and active sampling, to evaluate the effect of sampler type for long term diffusive sampling.Key Words: VOC, passive sampling, active sampling, uptake rate (Up) 105 |
