| Popis: |
TEKNOLOJİ TRANSFERİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1984-2018) Şule UYAR Yüksek Lisans Tezi, Ekonomi ve Finans Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Şahin BULUT 2020, XXIV + 153 sayfa Küresel rekabet sürecinde, ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınmaları sadece sahip oldukları fiziksel kaynaklarla değil; yeni teknolojiler üretebilme, ürettikleri teknolojileri ihraç edebilme ve etkin olarak kullanabilme kapasiteleri ile de ölçülmektedir. Teknoloji ve teknolojik bilgi, teknolojiyi üreten ülkelerden diğer ülkelere teknoloji transferi aracılığı ile yayılmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler açısından teknolojiyi edinmenin en iyi yolu teknoloji transferidir. Kendi teknolojilerini üretmekten yoksun olan ülkelerin, gelişmiş ülkelerin ürettikleri ve kullandıkları teknolojileri ithal ederek, edindikleri teknolojileri üretim süreçlerine dâhil etmeleri teknoloji transferi sayesinde gerçekleşmektedir. Gelişmekte olan ülkeler ya da firmalar, gelişmiş ülkelerden edindikleri bu teknolojileri geliştirerek üretimlerindeki teknolojik boşluğu kapatır ve ekonomik gelişimlerine katkıda bulunurlar. Bu çalışmada 1984-2018 döneminde Türkiye ekonomisinde teknoloji transferi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki Zaman Serisi Analizi teknikleriyle incelenmiştir. Analizde bağımlı değişken olarak gayri safi yurt içi hâsıla (GSYİH) verisi kullanılırken, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve toplam patent başvuru sayısı verileri bağımsız değişkenler olarak modele eklenmiştir. Değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkisini araştırmak için Johansen Eşbütünleşme testi kullanılmıştır. Kısa ve uzun dönem ilişki Vektör Hata Düzeltme Modeli (VEC) yardımıyla araştırılmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini belirlemek için Granger Nedensellik Testi uygulanmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular sonucunda, teknoloji transferi ile ekonomik büyüme arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. İÇİNDEKİLER ÖZET.......................................................................................................................................v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii ŞEKİLLER DİZİNİ ...............................................................................................................xii TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................xiii GRAFİKLER DİZİNİ...........................................................................................................xiv KISALTMALAR DİZİNİ .....................................................................................................xv GİRİŞ.......................................................................................................................................1 1. BÖLÜM ..............................................................................................................................3 1. TEKNOLOJİ TRANSFERİ................................................................................................3 Teknolojinin Tanımı...................................................................................................3 Teknoloji ile İlgili Kavramlar ....................................................................................4 Bilgi....................................................................................................................4 Buluş...................................................................................................................7 Yenilik ................................................................................................................7 Teknoloji Transferi Kavramı......................................................................................9 Teknoloji Transferinde Taraflar .......................................................................11 Teknoloji Transferinin Gerekçeleri ..................................................................12 Teknoloji Transferinin Aşamaları ....................................................................13 1.3.3.1. Teknolojinin Edinilmesi ve Benimsenmesi ............................................13 1.3.3.2. Teknolojinin Özümsenmesi ve Uyarlanması ..........................................14 1.3.3.3. Teknolojinin İyileştirilmesi ve Geliştirilmesi .........................................14 1.3.3.4. Teknolojinin Yaratılması ve Yaygınlaştırılması.....................................15 Teknoloji Transferinin Maliyeti .......................................................................15 Teknoloji Transferinin Riskleri........................................................................17 ix Teknoloji Transferi Yöntemleri................................................................................18 Doğrudan Teknoloji Transferi Yöntemleri.......................................................19 1.4.1.1. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları.................................................19 1.4.1.2. Ortak Girişim ..........................................................................................22 1.4.1.3. Birleşme ve Satın Alma Yoluyla Teknoloji Transferi ............................23 1.4.1.4. Stratejik İşbirliği .....................................................................................23 Teknoloji Transfer Sözleşmeleri Yoluyla Teknoloji Transfer Yöntemleri ......24 1.4.2.1. Lisans Anlaşmaları..................................................................................24 1.4.2.2. Anahtar Teslim Anlaşmalar ....................................................................27 1.4.2.3. Yönetim Sözleşmeleri.............................................................................27 1.4.2.4. Teknik Yardım Sözleşmeleri ..................................................................27 Teknik İşbirliği Anlaşmaları Yoluyla Teknoloji Transferi ..............................28 1.4.3.1. Makine Donanım İthalatı ........................................................................28 1.4.3.2. Finansal Kiralama (Leasing)...................................................................29 1.4.3.3. Yabancı Personel İstihdam Edilmesi ......................................................29 1.4.3.4. Serbest Bölgeler......................................................................................29 1.4.3.5. Uluslararası Taşeronluk ..........................................................................30 1.4.3.6. Tersine Mühendislik Yöntemi ................................................................31 1.4.3.7. Ar-Ge Faaliyetleri ...................................................................................31 Üniversite Sanayi İşbirliği ve Teknoparklar ....................................................31 Dolaylı Teknoloji Transferi Yöntemleri...........................................................33 1.4.5.1. Kamu Bilgisi ...........................................................................................33 1.4.5.2. Eğitim......................................................................................................33 1.4.5.3. İnsan Kaynakları Dolaşımı .....................................................................33 Teknoloji Transferinde Başarılı Olmanın Şartları....................................................33 Türkiye’de Teknoloji Transferi................................................................................35 x Türkiye de Teknoloji Transferi Kapsamında Uygulanan Bilim ve Teknoloji Politikaları ........................................................................................................35 Türkiye de Uygulanan Bilim ve Teknoloji Politikalarının Sonuçları ..............40 Türkiye’de Teknoloji Transferinin Teknolojik Gelişim Göstergeleriyle İncelenmesi.......................................................................................................42 1.6.3.1. Türkiye’de Ar-Ge Faaliyetleri Aracılığı İle Teknoloji Transferi............42 1.6.3.2. Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Aracılığı İle Teknoloji Transferi .................................................................................54 2. BÖLÜM ............................................................................................................................57 2. TEKNOLOJİK GELİŞMENİN EKONOMİK BÜYÜMEDEKİ YERİ VE ÖNEMİ.......57 İktisadi Düşünce Okullarında Teknolojik Gelişmenin Yeri ve Önemi ....................59 Klasik İktisadi Düşüncede Teknolojik Gelişme ...............................................59 Marksist İktisadi Düşüncede Teknolojik Gelişme ...........................................62 Neo-klasik İktisadi Düşüncede Teknolojik Gelişme........................................63 Schumpeterci (Evrimci) İktisadi Düşüncede Teknolojik Gelişme...................64 Ekonomik Büyüme Modellerinde Teknolojik Gelişmenin Yeri ve Önemi .............65 Solow Büyüme Modeli.....................................................................................67 İçsel Büyüme Modellerinde Teknolojik Gelişme ............................................71 2.2.2.1. Arrow-Romer Modeli: Yaparak Öğrenme..............................................75 2.2.2.2. İçsel Büyüme Modellerinde Ar-Ge Faaliyetlerinin Önemi.....................76 2.2.2.3. İçsel Büyüme Modellerinde Beşerî Sermayenin Önemi.........................83 2.2.2.4. Kamu Harcamaları Modeli .....................................................................87 Dış Ticaret Teorilerinde Teknolojik Gelişmenin Yeri ve Önemi.............................87 Nitelikli İşgücü Teorisi.....................................................................................88 Teknoloji Açığı Teorisi ....................................................................................89 Ürün Yaşam Dönemleri Teorisi .......................................................................89 Tercihlerde Benzerlik Teorisi...........................................................................91 Monopolcü Rekabet Teorisi .............................................................................92 xi Endüstri İçi Ticaret Teorisi...............................................................................92 Teknolojik Gelişmenin Evreleri ve Bilgi Ekonomilerinde Ekonomik Büyüme .94 3. BÖLÜM ..........................................................................................................................100 3. TEKNOLOJİ TRANSFERİ VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİYE YÖNELİK AMPRİK UYGULAMA...................................................................................100 Literatür Taraması ..................................................................................................100 Ekonometrik Model ve Veri Seti ...........................................................................111 Ekonometrik Metodoloji ........................................................................................112 Birim Kök Testi..............................................................................................112 Johansen Eşbütünleşme Testi.........................................................................114 Nedensellik Testi............................................................................................116 Ampirik Bulgular ...................................................................................................117 Birim Kök Testi Sonuçları .............................................................................117 Johansen Eşbütünleşme Testi Sonuçları.........................................................118 Nedensellik Testi Sonuçları............................................................................123 TARTIŞMA VE SONUÇ ..................................................................................................125 KAYNAKLAR ...................................................................................................................130 ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................................153 |
