| Popis: |
Tıp tarihinde rasyoneltıbbın kurucusu olarak bilinen Hipokrat, aynı zamanda tıp ile etik arasındaki ilişkiyide güçlü bir şekilde ortaya koymuştur. Hipokrat’a göre hekim doğaüstü güçlerin,tanrıların yeryüzündeki gölgesi değil, sadece insandır. “İnsan hekim”, hatayapar, mesleki sınırların dışına çıkabilir, başarısız olabilir. Hastasına zararvermemesi için, bilgi ve beceri sahibi olması kadar erdemli de olmasıgereklidir. Hipokrat bu erdemleri, ant metninde ve aforizmalarında tanımlamış,hekimliğin sınırlarını çizmiştir. Orta çağ Avrupası’nda hekimlikHıristiyanlığın hem baskısı altında kalmış hem de dinsel bir aracı olarakgörülmüş ve manastır tıbbı doğmuştur. Hıristiyanlığın kuralları tıp etiğinin çerçevesinioluşturmuştur. Rönesans ile başlayan özgürleşme doğa bilimleri, felsefe vesanat yanında tıbbı da etkilemiş ve deneysel tıp ön plana çıkmıştır. Bilimde vetıpta başlayan buluşlar çağı, yeni buluşlar için “her şeyin yapılabilir olduğu”anlayışına götürmüştür. Bu durum etik ile tıp arasında yüzyıllardır var olanbağın zayıflamasına hatta kopmasına yola açmıştır. Etik bir kaygı düşünülmedenbilimi ilerletmek için yapılan deneylerde, tıbbın merkezinde ve amacı olan“insan varlığı” tıbbi deneylerin bir “aracı” olmuştur. Hastalığın nedenlerinibulmak adına tedavinin geciktirilmesi, tedavi verilmemesi, hatta sağlamkişilerin habersizce enfekte edilmesi ve izlenmesi, tıbbi ilerleme adına meşrusayılmıştır. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında tıbbın “düşman bedenler”olarak kabul edilen esir insanlara karşı, bir silah olarak kullanılması ve tıpüzerinden akıl almaz bir vahşetin sergilenmesi tüm insanlığı sarsmıştır. Sifilishastası zencilerin 40 yıl boyunca tedavi edilmeden izlendiği ve Amerikanhükümetinin desteklediği Tuskegee Çalışması tıp etiğinde bir milat olmuştur. Buçalışma sonunda kurulan bilim komisyonun 1979’da yayınladığı Belmont Raporubiyomedikal etiğin temellerini atmıştır. İlkecilik kuramı olarak bilinen buyaklaşım dört temel ilkeden oluşmaktadır bunlar; yarar sağlamak, zararvermemek, özerkliğe saygı göstermek ve adalet ilkeleridir. İlkecilik yaklaşımı,Hipokratik etiğin paternalistik tutumundan tam bir kopuşu ifade etmekte vekatılımcı bir hekim-hasta ilişkisini öngörmektedir. Ancak hekim-hasta arasınagiren başta sağlık sistemleri, geri ödeme kurumları, eğitim düzeyi, kültürel veinançsal özellikler gibi çoklu etmenler arasında, sağlık alanında -etiğin enkadim konusu olan- “adalet”in nasıl sağlanacağı en önemli sorunuoluşturmaktadır.Anahtar sözcükler:Hipokratik etik, tıp tarihi, biyomedikal etik |
