| Popis: |
1950’lerden itibaren yaşanan paradigma değişimiyle metinlere farklı açılardan yaklaşılabileceği ön görülmüştür. Tümce ötesi dil çalışmalarının bir ürünü olan metindilbilim de bu anlayışın bir ürünüdür. Metindilbilim, bir metnin metin olarak kabul görmesi için metinsellik ölçütleri olarak adlandırılan yedi ölçüt öne sürer. Bunlar bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaçlılık, durumsallık, kabul edilebilirlik, bilgisellik ve metinlerarasılıktır. Bu ölçütlerden metin çözümlemelerinde en çok kullanılanlardan ‘bağlaşıklık’ metnin küçük ölçekli yapısıyla, ‘bağdaşıklık’ ise büyük ölçekli yapısıyla ilintilidir. Bu çalışmanın amacı, 7. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin işlenmesi için tasarlanan etkinliklerin metindilbilimsel çözümleme bakımından genel görünümünü ortaya koymak ve metindilbilimsel çözümlemeye dayalı muadil etkinlikler sunmaktır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden doküman analiziyle gerçekleştirilmiştir. 7. sınıf Türkçe ders kitabındaki ‘Erdemler’ teması çalışmanın veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Bu tema dört metin ve bu metinler üzerine yapılandırılmış otuz iki etkinlikten oluşmaktadır. Metinlerden üçü anlatısal metinken biri şiirdir. Bulgular tablolar şeklinde sunulmuş, sonrasında ele alınan etkinliklerin metindilbilimsel çözümleme basamaklarına dayanarak nasıl geliştirilebilecekleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonucunda, ‘Erdemler’ teması üzerinden Türkçe ders kitabında metindilbilimsel çözümleme basamaklarından hangi ölçüde yararlanıldığı ve etkinliklerin nasıl geliştirilebileceği ortaya konmuştur. Bu bağlamda incelenen temadaki etkinliklerden on altısının metindilbilimsel çözümlemenin basamaklarıyla doğrudan örtüşme içinde olduğu belirlenmiş; bu etkinliklerden yedisinin metnin küçük yapısı, on ikisinin büyük yapısı, üçünde de metnin üst yapısıyla ilgili basamaklarla örtüştüğü vurgulanmıştır. Bu etkinlikler Bloom taksonomisine göre değerlendirildiğinde; beşinin kavrama, dördünün uygulama, ikisinin analiz, üçünün değerlendirme, beşinin ise sentez basamağında zihinsel işlem gerektirdiği görülmüştür. Çalışmada, etkinliklerin tamamının Türkçe Öğretim Programındaki on yedi değişik kazanıma yönelik olarak tasarlandığı saptanmıştır. Ayrıca metnin küçük ölçekli yapısı ve büyük ölçekli yapısıyla ilgili dörder basamaktan yararlanıldığı ancak metinlerarasılığa ilişkin etkinliğe yer verilmediği gözlenmiştir. Bunun temel dil becerilerini geliştirmede neden olacağı olumsuzluklardan ötürü bu basamakları da dikkate alan eşdeğer etkinlik önerilerinde bulunulmuştur. |
